عرفان کریمیان

گیاه آلوئه‌ورا به‌عنوان منبع غنی از ترکیبات زیست‌فعال می‌تواند جایگاه ویژه‌ای در آبزی‌پروری داشته باشد. در این تحقیق سعی شد که اثرات پودر آلوئه‌ورا بر عملکرد رشد، برخی خصوصیات بیوشیمیایی و تولیدمثل ماهی سیچلاید گورخری (Amatitlania nigrofasciata) بررسی گردد. بدین منظور تعداد 120 قطعه ماهی شامل جنس نر (با میانگین طول و وزن به‌ترتیب 75/0 ± 03/6 سانتی‌متر و 62/1 ± 45/4 گرم) و ماده (با میانگین طول و وزن به‌ترتیب 74/0 ± 1/6 سانتی‌متر و 98/1 ± 97/4 گرم) در 5 تیمار آزمایشی شامل سطوح 0، 1/0، 5/0، 1 و 2 درصد پودر گیاه آلوئه‌ورا در آزمایشگاه گروه شیلات دانشگاه کردستان به مدت 75 روز پرورش داده شد. نتایج نشان داد که میانگین وزن بدن (جنس نر) و طول استاندارد در جنس نر و ماده بین تیمارها تفاوت معنیدار نداشت (05/0p). فاکتور وضعیت نیز بین تمام تیمارها فاقد تفاوت معنی‌دار بود. تغییرات شاخص گنادی جنس نر بین تیمار 2 درصد (با کمترین میزان) با تیمار شاهد و 1 درصد و تعداد اسپرم فقط بین تیمار 1 درصد (بیشترین مقدار) با تیمارهای 1/0 و 2 درصد معنی‌دار بود. در شاخص کبدی نیز تیمار 2 درصد با کمترین مقدار نسبت به سایر تیمارها تفاوت معنی‌دار داشت (05/0>p). نتایج تعیین شاخص‌های تولیدمثلی جنس ماده نیز نشان داد که فقط تعداد تخمک تیمار 1/0 درصد با بیشترین مقدار نسبت به تیمار 1 و 2 درصد و هم‌آوری مطلق تیمار 1/0 درصد نسبت به سایر تیمارها تفاوت معنی‌دار داشت (05/0>p). اثر پودر آلوئه‌ورا روی کلسترول، تری‌گلیسرید و پروتئین بافت بیضه و کلسترول و تری‌گلیسرید تخمدان معنی‌دار بود (05/0>p). بیشترین میزان هورمون تستوسترون جنس نر در تیمارهای 1 و 2 درصد و در جنس ماده در تیمارهای 1/0 و 1 درصد مشاهده شد. روند تغییرات هورمون 17 بتا استرادیول بیضه بین تیمار شاهد و سایر تیمارها منظم و کاهشی بود اما در جنس ماده سطوح کم پودر آلوئه‌ورا روی میزان هورمون اثر افزایشی داشت (05/0>p). به‌طور کلی، نتایج ما نشان داد آلوئه‌ورای خوراکی در دوز کم و متوسط روی بهبود بیشتر عوامل مورد بررسی سیچلاید گوره‌خری اثر مثبت داشت.

تامین آب شرب سالم و کافی جزء مسائل مهم مدیریتی جوامع انسانی می‌باشد. ورود آلاینده‌های مختلف به دریاچه‌ها باعث تغذیه‌گرایی، شکوفایی جلبکی و طعم و بوی نامطلوب آب می‌شود. بنابراین مطالعه حاضر با هدف بررسی اثر تغذیه‌ای ماهی کپور نقره‌ای در کنترل جوامع جلبکی سد قشلاق و کاهش طعم و بوی آب شرب شهر سنندج، طی 4 دوره از شهریور تا اسفند 1400 انجام شد. بدین منظور ترکیب پلانکتونی محیط و دستگاه گوارش ماهی کپور نقره‌ای مورد بررسی قرار گرفت. نمونه‌برداری از آب و ماهی در دو ایستگاه سد جمع‌آوری انجام و سپس در آزمایشگاه ترکیب پلانکتونی محیط، زیست‌سنجی، شاخص‌های تغذیه‌ای، تولیدمثل و محتویات دستگاه گوارش مورد مطالعه قرار گرفت. در بررسی جمعیت پلانکتونی محیط شاخه Bacillariophyta با 70 درصد و شاخه Arthropoda با 54 درصد دارای بیشترین تراکم جلبکی و زئوپلانکتونی مشاهده گردید. بر اساس نتایج چهار گروه سنی ماهی +3 تا +6 سال با میانگین وزن ماهیان 4/1130 گرم و میانگین طول کل 7/482 میلی‌متر بود. میانگین شاخص طول نسبی روده و شاخص وضعیت نیز به ترتیب 3/4 و 98/0 و شاخص تهی بودن روده صفر بود. نتایج بررسی محتویات دستگاه گوارش ماهی نشان داد که 54 جنس و گونه فیتوپلانکتون و 11 جنس و گونه زئوپلانکتون شناسایی شد که این میزان در محیط شامل 37 جنس و گونه فیتوپلانکتون و 16 جنس و گونه زئوپلانکتون شناسایی بود. در دستگاه گوارش شاخه‌ی Bacillariophyta با 54 درصد و Chlorophyta با 8/43 درصد و از زئوپلانکتون‌ها شاخه‌های Rotifera و Ciliophora به ترتیب با 59 و 40 درصد دارای بیشترین تراکم زئوپلانکتونی بودند. در رژیم غذایی ماهیان هر دو ایستگاه جنس Dinobryon و Melosira و در بررسی فیتوپلانکتون هر دو ایستگاه دریاچه جنس Melosira دارای بیشترین تراکم بود. نتایج حاصل از شاخص ایولو نشان داد که شاخه Bacillariophyta با 45% دارای بیشترین فراوانی در رژیم غذایی ماهی کپورنقره‌ای بود. همچنین جنس Melosira در دو ایستگاه با مقدار 100 درصد دارای بیشترین فراوانی در طعمه بود. همچنین به ترتیب جنس‎‌های Fragillaria، Cyclotella و Dinobryon با 100 درصد در ایستگاه 1 و 94، 9/88 و 9/88 درصد در ایستگاه 2 دارای بیشترین فراوانی بودند. نتایج شاخص رسیدگی جنسی نشان داد که شرایط محیطی لازم برای رشد و نمو بافتهای بیضه و تخمدان کپور نقرهای در دریاچه سد قشلاق سنندج نامناسب بوده و به احتمال زیاد امکان اسپرمریزی و تخم‌ریزی طبیعی این گونه وجود ندارد. در مجموع به نظر می‌رسد ماهی کپورنقره‌ای در کنترل بار جلبکی دریاچه‌ها گونه‌ موثری باشد.

تامین آب شرب سالم و کافی جزء مسائل مهم مدیریتی جوامع انسانی می‌باشد. ورود آلاینده‌های مختلف به دریاچه‌ها باعث تغذیه‌گرایی، شکوفایی جلبکی و طعم و بوی نامطلوب آب می‌شود. بنابراین مطالعه حاضر با هدف بررسی اثر تغذیه‌ای ماهی کپور نقره‌ای در کنترل جوامع جلبکی سد قشلاق و کاهش طعم و بوی آب شرب شهر سنندج، طی 4 دوره از شهریور تا اسفند 1400 انجام شد. بدین منظور ترکیب پلانکتونی محیط و دستگاه گوارش ماهی کپور نقره‌ای مورد بررسی قرار گرفت. نمونه‌برداری از آب و ماهی در دو ایستگاه سد جمع‌آوری انجام و سپس در آزمایشگاه ترکیب پلانکتونی محیط، زیست‌سنجی، شاخص‌های تغذیه‌ای، تولیدمثل و محتویات دستگاه گوارش مورد مطالعه قرار گرفت. در بررسی جمعیت پلانکتونی محیط شاخه Bacillariophyta با 70 درصد و شاخه Arthropoda با 54 درصد دارای بیشترین تراکم جلبکی و زئوپلانکتونی مشاهده گردید. بر اساس نتایج چهار گروه سنی ماهی +3 تا +6 سال با میانگین وزن ماهیان 4/1130 گرم و میانگین طول کل 7/482 میلی‌متر بود. میانگین شاخص طول نسبی روده و شاخص وضعیت نیز به ترتیب 3/4 و 98/0 و شاخص تهی بودن روده صفر بود. نتایج بررسی محتویات دستگاه گوارش ماهی نشان داد که 54 جنس و گونه فیتوپلانکتون و 11 جنس و گونه زئوپلانکتون شناسایی شد که این میزان در محیط شامل 37 جنس و گونه فیتوپلانکتون و 16 جنس و گونه زئوپلانکتون شناسایی بود. در دستگاه گوارش شاخه‌ی Bacillariophyta با 54 درصد و Chlorophyta با 8/43 درصد و از زئوپلانکتون‌ها شاخه‌های Rotifera و Ciliophora به ترتیب با 59 و 40 درصد دارای بیشترین تراکم زئوپلانکتونی بودند. در رژیم غذایی ماهیان هر دو ایستگاه جنس Dinobryon و Melosira و در بررسی فیتوپلانکتون هر دو ایستگاه دریاچه جنس Melosira دارای بیشترین تراکم بود. نتایج حاصل از شاخص ایولو نشان داد که شاخه Bacillariophyta با 45% دارای بیشترین فراوانی در رژیم غذایی ماهی کپورنقره‌ای بود. همچنین جنس Melosira در دو ایستگاه با مقدار 100 درصد دارای بیشترین فراوانی در طعمه بود. همچنین به ترتیب جنس‎‌های Fragillaria، Cyclotella و Dinobryon با 100 درصد در ایستگاه 1 و 94، 9/88 و 9/88 درصد در ایستگاه 2 دارای بیشترین فراوانی بودند. نتایج شاخص رسیدگی جنسی نشان داد که شرایط محیطی لازم برای رشد و نمو بافتهای بیضه و تخمدان کپور نقرهای در دریاچه سد قشلاق سنندج نامناسب بوده و به احتمال زیاد امکان اسپرمریزی و تخم‌ریزی طبیعی این گونه وجود ندارد. در مجموع به نظر می‌رسد ماهی کپورنقره‌ای در کنترل بار جلبکی دریاچه‌ها گونه‌ موثری باشد.

هدف از مطالعه حاضر بررسی ساختار جلبکی به‌عنوان یکی از دلایل احتمالی بروز مشکلات کیفی آب، شامل طعم و بوی نامطبوع در سد مخزنی سبدلو بود. بدین منظور ساختار جلبکی در 9 ماه وچهار ایستگاه شامل ایستگاه تصفیه‌خانه، به‌روژه‌کون، کوییچ و بنی‌رزان در سال 1400 بررسی شد. نتایج نشان داد که در مجموع 7 شاخه (Bacillariophyta، Dinoflagellata، Chlorophyta، Cyanophita، Euglenophyta، Charophyta و Chrysophyta)، 30 خانواده، 36 جنس و گونه شناسایی شد که شاخه‌ها Bacillariophyta و Chlorophyta به ترتیب با 13 گونه (36 درصد) و 12 گونه (33 درصد) بیشترین و شاخه‌های Dinoflagellata, Charophyta با 3 گونه (8 درصد) و شاخه‌های Cyanobacteria، Euglenophyta با 2 گونه (6 درصد) و شاخه‌ی Chrysophyta با 1 گونه (3 درصد) کمترین شاخه‌ را به خود اختصاص داده بودند. طی دوره مطالعه، بیشترین تراکم جمعیت فیتوپلانکتونی با مقدار164572 در تیرماه و کم‌ترین تراکم نیز در بهمن ماه با مقدار 860 عدد در لیتر مشاهده شد. در این مطالعه تغییرات ترکیب و تراکم جلبکی در زمان‌ها و مکان‌های مختلف نمونه‌برداری مشاهده شد. همچنین نتایج تعیین شاخص‌های ساختار جمعیت فیتوپلانکتونی نیز نشان داد بیشترین و کم‌ترین شاخص شانون به‌ترتیب در خرداد ماه 048/2 در ایستگاه تصفیه‌خانه و در بهمن ماه 34/0در ایستگاه به‌روژه‌کوون به‌دست آمد. بیشترین میزان شاخص غنای مارگالف در فصل تابستان، در تیر ماه 2/1 در ایستگاه تصفیه‌خانه وکمترین مربوط به بهمن ماه در ایستگاه بنی رزان می‌باشد محاسبه گردید. بیشترین مقدار شاخص سیمپسون نیز در بهمن ماه متعلق به ایستگاه بنی‌رزان و کوپیچ که حدود 9/0 وکمترین در تیرماه 5/0 ودر ایستگاه تصفیه خانه محاسبه گردید. علیرغم بدست آوردن اطلاعات مناسبی در خصوص ترکیب جلبکی آب خام تصفیه‌خانه و شبکه توزیع آب شرب شهر بانه، ولی برای یافتن دلایل اصلی طعم و بوی آب شرب شهر بانه باید مطالعه‌ای جامع‌تر با بررسی فاکتورهای بیشتر فیزیک‌وشیمیایی آب انجام داد. بر اساس نتایج این مطالعه مشخص شد که جوامع جلبکی می‌تواند یکی از عوامل اصلی طعم و بوی آب شرب شهر بانه باشد.