بختیار محمدی

اگر بارش در یک دوره‌ای کمتر از حد نرمال خود باشد با عنوان خشکسالی تعریف می‌شود. خشکسالی یکی از مخاطرات جوی است که رخداد آن با شدت‌ و مدت‌های مختلف و در هر قلمرو جغرافیایی امکان‌پذیر است. این پدیده تاثیرات فراوانی بر زندگی انسان‌ها و به طور کلی محیط زیست دارد. در زمان رخداد خشکسالی‌های شدید خسارت‌های اقتصادی بسیاری به جوامع وارد می‌شود. علاوه بر این خشکسالی‌های شدید و طولانی منجر به از بین رفتن برخی از گونه‌های گیاهی و جانوری خواهد شد. این پژوهش با هدف بررسی وضعیت خشکسالی و روند آن در گستره عراق انجام شد. در بررسی وضعیت خشکسالی‌های عراق نخست از داده‌های مرکز پیش بینی میان مدت جوی اروپایی (ECMWF) استفاده شد. پایگاه داده‌های متغیرهای جوی زیادی توسط مرکز پیش‌بینی میان مدت جوی اروپایی ارائه شده است. یکی از این پایگاه داده‌ها، ECMWF Reanalysis v5 یا ERA5 است. برای بررسی خشکسالی‌های عراق از داده‌های بارش روزانه مدل ERA5 طی دوره زمانی 1997 تا 2021 و ابعاد مکانی 1 در 1 درجه جغرافیایی استفاده شد. داده‌های مورد استفاده به صورت روزانه و در گستره جغرافیایی 37 تا 50 درجه طول شرقی و 27 تا 39 درجه عرض شمالی تهیه شد. به جهت نیاز به انجام میانیابی داده‌های بارش، قلمرو کمی وسیع‌تر از عراق انتخاب شد. برای هر سال ماتریسی به اندازه 182 در 365 فراهم شد. با توجه به کارایی شاخص‌های SPI و PNPI، این دو شاخص در برآورد خشکسالی گستره عراق مورد استفاده قرار گرفت. برای درک بهتر از وضعیت خشکسالی‌ها، نقشه‌های فراوانی رخداد هر کدام از حالت های اقلیمی(خیلی مرطوب تا خیلی خشک) به صورت جداگانه ترسیم گردید. نتایج نشان داد که سال‌های 1997 و 2009 به ترتیب به عنوان خشک ترین و مرطوب‌ترین سال‌ها طی دوره زمانی مورد مطالعه بودند. در گستره عراق خشکسالی در طول دوره مورد مطالعه با شدت‌های مختلف تجربه شده است. علاوه بر این در همین دوره زمانی نیز مناطقی تحت تاثیر ترسالی و البته با شدت های مختلف نیز قرار دارند. در برخی از مناطق نیز شرایط نرمال حاکم بوده است. مقایسه شدت خشکسالی، ترسالی و شرایط نرمال با همدیگر و براساس دو شاخص SPI و PNPI نشان داد که گستره مناطقی که شرایط نرمال را در دوره زمانی 1997 تا 2021 تجربه کرده‌اند، بیش از گستره تحت تاثیر خشکسالی و ترسالی بوده است. علاوه بر این، نقشه‌های فراوانی رخداد شرایط اقلیمی براساس هر دو شاخص مورد مطالعه گویای آن است که خشکسالی بسیار شدید در مناطق شمالی عراق به طور مشخص در اربیل، کرکوک و نینوی و همچنین مناطقی مانند القادسیه، واسط و بابل بیش از سایر مناطق بوده است. با این حال فراوانی رخداد خشکسالی‌های بسیار شدید نه تنها در این مناطق، بلکه در سایر بخش‌های عراق نیز به 20 درصد نرسیده است. فراوانی رخداد حالت‌های دیگر خشکسالی نشان داد که رخداد خشکسالی شدید در استان صلاح الدین، رخداد خشکسالی متوسط در جنوب الانبار، میسان، صلاح الدین، کرکوک و نینوی، رخداد خشکسالی ضعیف در دهوک، میسان، نینوی و جنوب الانبار بیش از سایر مناطق بوده است. در همه این شرایط اقلیمی فراوانی بیشنه رخداد در حدود 15 درصد بوده است. با نگاهی کلی به وضعیت خشکسالی عراق می توان گفت که فراوانی رخداد آن نسبت به ترسالی و شرایط نرمال کم‌تر بوده است. به عبارت دیگر در تمام گستره عراق فراوانی رخداد خشکسالی ها کمتر از رخداد شرایط ترسالی و به طور مشخص کمتر از شرایط نرمال بوده است. بنابراین می‌توان گفت وضعیت خشکسالی تنها در مناطق محدودی به عنوان مشکل اصلی مطرح است و سایر بخش‌ها شرایط نرمال و متمایل به ترسالی را تجربه کرده‌اند. در ادامه پژوهش با استفاده روش رگرسیون خطی ساده، روند رخداد خشکسالی در عراق بررسی شد. میزان معنی‌داری روند خشکسالی‌ها در سطح اطمینان 95 درصد بررسی گردید. نتایج این بخش نشان داد که براساس شاخص SPI تنها بخش کوچکی از غرب عراق و به طور مشخص در غرب الانبار دارای روند مثبت معنی‌داری بوده است. همین نتیجه براساس داده‌های حاصل شده از PNPI نشان داد که علاوه بر منطقه یاد شده بخشی از استان صلاح الدین نیز روند مثبت معنی دار را تجربه کرده است. مقدار افزایش حدود 2/0 تا 3/0 سال (2 تا 3 سال در دهه) افزایش را نشان می‌دهد. نقشه‌های تحلیل روند گویای آن است که در بخش کوچکی از نیمه شرقی عراق(شامل سلیمانیه، دیالی، میسان و ذی‌قار و جنوب المثنی) خشکسالی بدون روند معنی‌دار کاهشی یا افزایشی بود. در سایر مناطق عراق خشکسالی دارای روند کاهشی معنی‌داری بوده است. مقایسه بخش‌های مختلف(دارای روند مثبت، منفی و بدون روند) نشان می‌دهد که اغلب مناطق عراق در طول دوره مورد مطالعه، کاهش معنی‌داری خشکسالی را نشان داده‌اند. در کشور عراق تنها مناطق محدودی در استان الانبار و صلاح الدین شاهد افزایش معنی‌دار خشکسالی بودند، و در سطح وسیعی از عراق کاهش معنی‌داری در رخداد خشکسالی دیده شد. میزان کاهش خشکسالی در برخی از مناطق عراق مانند بخشی از بصره، الانبار به حدود 4/0 سال(به عبارت دیگر در هر دهه 4 سال کاهش) رسیده است. به طور کلی نتایج این پژوهش نشان داد که در 25 سال مورد بررسی بیشتر بخش‌های عراق شرایط نرمال یا ترسالی را تجربه کرده‌اند و تنها مناطق محدودی شاهد رخداد خشکسالی بوده‌اند. اگر چه در همه گستره عراق خشکسالی با شدت‌های مختلف تجربه شده است اما طول دوره آنها کم بوده است و فراوانی رخداد آنها کمتر از شرایط نرمال و ترسالی می باشد.

خشکسالی هواشناسی، به عنوان یک پدیده طبیعی و مهم در زمینه هیدرومتورولوژی، به تناسب کمبود بارش و رطوبت در یک منطقه خاص اشاره دارد. این پژوهش با اهداف آگاهی از شدت و مدت خشکسالی‌های هواشناسی در افغانستان، پهنه‌بندی گستره افغانستان از نظر خشکسالی هواشناسی، آشکارسازی روند خشکسالی هواشناسی در گستره افغانستان انجام شد. برای بررسی خشکسالی‌های افغانستان ابتدا ‌داده‌های روزانه بارش پایگاه داده افرودیت نسخه V1101 که محدوده جغرافیایی ۲۰ تا ۶۵ درجه طول شرقی و ۱۵ تا ۵۵ درجه عرض شمالی را در بر می‌گیرد استفاده شد. ‌داده‌های بارش افرودیت دارای تفکیک مکانی به ابعاد 5/0 در 5/0 درجه قوسی و 25/0 در 25/0 درجه قوسی هستند، که در پژوهش ما از ‌داده‌های با تفکیک مکانی 5/0 در 5/0 درجه قوسی استفاده شد. همچنین برای هر 248 یاخته موجود در گستره افغانستان که فقط 43 یاخته دارای داده بوده است، آمار بارش روزانه طی دوره آماری ۲۰۰۷-۱۹۶۱ مورد استفاده قرار گرفت. سپس با توجه به اینکه فقط داده های بارش منطقه در دسترس بودند با استفاده از دو شاخص خشکسالی بارش استاندارد شده( SPI) و شاخص درصد نرمال بارندگی ( PNPI ) به بررسی وضعیت خشکسالی‌ها از نظر شدت، مدت و فراوانی پرداختیم. نتایج نشان می‌دهد، که در این دوره سه دوره اقلیمی شامل ترسالی، نرمال و خشکسالی در افغانستان وجود داشته است. دوره اول (1951-1978) ابتدا نرمال بوده و به خشکسالی متمایل شده است، با دو سال خشکسالی نسبتاً شدید و یک سال ترسالی جزئی، دوره دوم (1978-1999) شرایط نرمال و پایدار را نشان می‌دهد. دوره سوم (1999-2015) ترسالی‌های جزئی را نشان می‌دهد، که تا سال 2010 ترسالی‌ها به اوج خود می‌رسد. بعد از این سال ترسالی‌ها به شکل چشمگیری کاهش یافته‌اند. بررسی‌ها نشان می‌دهد، که سال 1951 به عنوان خشک‌ترین سال و سال 2010 به عنوان مرطوب‌ترین سال در دوره مورد مطالعه شناخته شده‌اند. بر اساس تجزیه و تحلیل صورت گرفته طبق شاخص بارش استاندارد خشکسالی‌ها در مناطق شمال، شمال شرق، جنوب غرب و شمال غرب در گستره افغانستان روند ‌معنی‌داری داشته است. بررسی‌ها نشان می‌دهد که شرایط مرطوب ملایم در برخی مناطق افغانستان به ویژه در ولایت‌های خوست، پکتیا، لوگر، کابل، شرق غزنی، پروان، پنجشیر، بغلان، کندز، جنوب تخار، بلخ، جوزجان، فاریاب، و بادغیس و شمال هرات چندین بار تکرار شده است. در مقابل، خشکسالی‌های شدید بیشتر در مناطق شرقی، شمال شرقی، مرکزی و جنوبی افغانستان رخ داده‌اند. همچنین، خشکسالی ملایم و خشکسالی متوسط در بسیاری از مناطق دیده شده است.

در عصر حاضر صنعت گردشگری به یکی از پر اهمیت‌ترین فعالیت‌های اقتصادی در سطح جهان مبدل شده است و کشورهای مختلف با انجام برنامه‌ریزی‌‌های بلندمدت سعی در استفاده حداکثری از این صنعت پردرآمد و اشتغال‌زا دارند. یکی از پارامترهای مهم در انتخاب مقصد مورد نظر برای هر گردشگری، آگاهی از وضعیت آب‌وهوای آن منطقه است. آب‌وهوای هر منطقه می‌تواند از توپوگرافی، ارتفاع، پوشش گیاهی، عرض جغرافیایی تاثیر بپذیرد. با توجه به تغییرات مداوم و همیشگی آب‌وهوا، در این پژوهش سعی شده است که وضعیت اقلیمی استان آذربایجان غربی در طی سال‌های مختلف بررسی شود و شرایط مطلوب و آسایش اقلیمی هر شهرستان به صورت روزانه و ماهانه شناسایی شود. در این پژوهش دو هدف اصلی آگاهی از وضعیت اقلیم گردشگری استان آذربایجان غربی و تهیه تقویم اقلیم گردشگری استان آذربایجان غربی دنبال شد. جهت نیل به این اهداف، ابتدا داده‌های پارامترهای مورد نیاز اقلیمی از اداره هواشناسی استان آذربایجان غربی از بدو تاسیس ایستگاه‌ها دریافت گردید، سپس محاسبات مربوط به شاخص‌ دمای ذهنی (STI)، شاخص اقلیم حرارتی جهانی (UTCI) و شاخص میانگین نظرسنجی پیش‌بینی شده (PMV) در نرم‌افزار Rayman و Bioklima و Excel انجام شد و با استفاده از نرم‌افزار Arcgis Pro و با بکارگیری روش درون‌یابی IDW نقشه‌های ماهانه ترسیم گردید. برای هر کدام از ایستگاه‌ها آمار روزانه متغیرهای جوی رطوبت نسبی (درصد)، سرعت باد (متر بر ثانیه)، دمای هوا (سانتیگراد)، و ابرناکی (اکتا)، استفاده شد. علاوه بر آمار فوق، تابش کلی خورشید، فشار بخار آب و زاویه تابش خورشید نیز محاسبه شد و همچنین ارتفاع از سطح دریا و طول و عرض جغرافیایی و نیز در برآوردهای شاخص‌ها مورد استفاده قرار گرفت. نتایج نشان داد که شهرستان‌ چالدران دارای کمترین و در مقابل، شهرستان ارومیه دارای بیشترین شرایط آسایش اقلیمی بوده است. همچنین شهرستان چالدران از نظر زیست اقلیمی بیشترین رخداد شرایط بسیار سرد و سرد را در اختیار دارد. به طور کلی در سه ماهه اول سال (زمستان)، شرایط زیست اقلیمی استان در وضعیت بسیار سرد و سرد و تا حدی خنک قرار دارد. با ورود به فصل بهار، شرایط آسایش اقلیمی در اغلب شهرستان‌های استان حاکم خواهد شد و این شرایط تا اواخر خرداد ادامه‌دار است. اگرچه در سه ماهه تابستان شرایط آسایش حرارتی در بخش‌های محدودی از استان آذربایجان غربی مشاهده می‌شود، با این حال تنش گرما با شدت‌های مختلف(شرایط زیست اقلیمی گرم تا بسیار گرم) در استان تجربه شده است. در اوایل فصل پاییز نیز موجی از شرایط آسایش کل استان را فراگرفته است و تا ماه دوم ادامه داشته است و با نزدیک شدن به روزهای آخر سال میلادی شرایط خنک، سرد و بسیار سرد مشاهده می‌شود. به طور کلی در چهار ماه از سال(آوریل، می، اکتبر و نوامبر) شرایط آسایش حرارتی بر بیشتر بخش های استان آذربایجان غربی حاکم است و در سایر ماه‌های سال، تنش گرما و تنش سرما با شدت‌های مختلف در منطقه مورد مطالعه تجربه شده است.

گرمایش جهانی موجب فراوانی و شدت در رویدادهای فرین جوی شده است. این تغییرات، پیامدهای زیست محیطی و اجتماعی فراوانی به دنبال دارد. افزایش رویدادهای فرین جوی یکی از مهمترین اثر گرمایش جهانی است. هدف این پژوهش آگاهی از روند رخداد رویدادهای فرین اقلیمی(خشکسالی، امواج سرما، امواج گرما، طوفان‌های تندری، بارش‌های سنگین) در استان کردستان است. برای انجام این کار، داده‎های مربوط به متغیرهای بارش روزانه، دمای روزانه، سرعت باد و طوفان‌های تندری 7 ایستگاه همدید و اقلیمی کردستان از 1961 تا 2020 از سازمان هواشناسی کشور تهیه گردید. با استفاده از روش‎های آماری(تحلیل رگرسیون و آزمون ناپارامتری من- کندال) روند رویدادهای فرین اقلیمی در سطح اطمینان 99 و 95 درصد مطالعه شد. همچنین براساس آزمون برآورد کننده شیب سن نیز، مقدار تغییر هر کدام از آنها نیز در طول زمان مورد مطالعه قرار گرفت. علاوه بر این در بخش مطالعه سینوپتیک نیز هر کدام از رویدادهای فرین اقلیمی به صورت جداگانه مورد ارزیابی قرار گرفت. در بخش سینوپتیک از رویکرد محیطی به گردشی استفاده شد. در واقع با انتخاب نمونه‌هایی از این رویدادها و ترسیم نقشه‌های همدید هوا در ترازهای مختلف تلاش شد که علل و سازوکار ایجاد آنها مشخص شود. نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد در همه ایستگاه‌های مورد مطالعه، احتمال شرطی و احتمال اقلیمی دوره‌هـای خشک بیشتر از دوره‌های‌تر می‌بـاشد، همچـنین دوره‌های تر کوتاه مدت در تمام ایستگاه‌ها و فصول مورد مطالعه از بیشترین فراوانی برخوردارند و بتدریج با طولانی شدن دوره‌های تر از تعداد فراوانی این دوره‌ها کاسته می‌شود و دوره برگشت دوره‌های تر طولانی تر از دوره برگشت دوره‌های خشک می‌باشد.نتایج نشان داد در سطح زمین، پرفشار قوی در شمال دریاچه آرال و دریای خزر مشاهده می‎شود که زبانه‎های این پرفشار سرد به شمال ایران گسترش یافته است و خط فشار 1007 هکتوپاسکال بر روی شهر کردستان قرار گرفته است. به نظر می‎رسد ورود جریان‎های شرقی به منطقه می‎تواند موجب افزایش دما در این تراز شود. دمای هوا 18 درجه سانتی‎گراد بوده است. هسته‎های رطوبتی روی شمال غرب ایران و اطراف آن مشاهده می‎شود که به طور عمده از دریای سیاه و دریای خزر رطوبت خود را تامین می‎کنند. رودبادها از شرق دریای سیاه تا شمال دریای خزر مشاهده می‎شود. به عبارتی، پهنه‎های واقع در این محدوده در بیش از 50 درصد موارد محل شکل گیری و استقرار رودبار بوده است. شیب سالانه تغییر در بارش سالانه ایستگاه‎های سنندج و ایستگاه مریوان معنی‎دار بوده است. نقشه الگوی فشار تراز دریا برای حداقل دما نشان داد که در این الگو شروع دوره سرد سال و گسترش بادهای غربی به عرض‎های پایین‎تر را به دنبال دارد و شرایط جوی سطح زمین در کنترل این جریانات قرار دارد. جریان‎های هوا با جهت غربی به منطقه وارد شده است. به نظر می‎رسد ورود جریان‎های غربی به منطقه می‎تواند موجب کاهش دما شود. هسته‎های رطوبتی روی شمال غرب ایران و اطراف آن مشاهده می‎شود که به طور عمده از دریای سیاه و دریای خزر رطوبت خود را تامین می‎کنند. رودبادها از جنوب شرقی تا جنوب غربی مشاهده می‎شود. به عبارتی، پهنه‎های واقع در این محدوده در بیش از 50 درصد موارد محل شکل گیری و استقرار رودبار بوده است. شیب سالانه تغییر در امواج سرما سالانه ایستگاه‎های سقز، بیجار و ایستگاه قروه معنی‎دار بوده است. نقشه الگوی فشار تراز دریا برای امواج گرمایی نشان داد که در این الگو شروع دوره گرم سال و گسترش بادهای غربی به عرض‎های پایین‎تر را به دنبال دارد و شرایط جوی سطح زمین در کنترل این جریانات قرار دارد. هسته‎های رطوبتی روی شمال غرب ایران و اطراف آن مشاهده می‎شود که به طور عمده از دریای سیاه و دریای خزر رطوبت خود را تامین می‎کنند. رودبادها از جنوب غربی تا شمال دریای خزر مشاهده می‎شود. شیب سالانه تغییر در امواج گرما سالانه ایستگاه‎های سنندج، بیجار، قروه، مریوان و بانه معنی‎دار بوده است.

در بسیاری از مطالعات اقلیم شناسی سینوپتیک و کاربردی، شناخت الگوهای گردشی جو به عنوان اولین گام به شمار می رود. مطالعات اقلیمی کمی بر روی گستره عراق انجام شده است. این پژوهش با هدف شناسایی الگوهای گردشی جو در تراز 500 هکتوپاسکال و تراز دریا و همچنین آگاهی از ویژگی های هر کدام از الگوهای گردشی جو در قلمرو اقلیمی عراق انجام شد. برای شناسایی الگوهای گردشی جو در عراق، قلمرو وسیعی از 10 درجه طول غربی تا 85 درجه طول شرقی و همچنین صفر تا 75 درجه عرض شمالی انتخاب شد. در این پژوهش از داده های متغیرهای فشار تراز دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال استفاده شد. این داده ها در مقیاس روزانه و طی دوره آماری 1960 تا 2020 (25567 روز) از مرکز ملی پیش بینی محیطی-مرکز ملی پژوهش های جوی NCEP/NCAR تهیه شدند. این داده ها از طریق تارنمای www.cdc.noaa.gov در دسترس قرار دارند. در این پژوهش از نرم افزارهای Grads, Surfer, Matlab برای تجزیه و تحلیل داده ها و ترسیم نقشه ها استفاده شد. در نهایت با استفاده از تحلیل مولفه های اصلی و تحلیل خوشه ای، الگوهای اصلی فشار تراز دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال شناسایی شد. براساس تحلیل های یاد شده 16 الگوی فشار تراز دریا در طول دوره مورد مطالعه شناسایی شد. همچنین براساس متغیر ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 نیز، 10 الگوی اصلی مشخص گردید. اگرچه الگوهای اصلی شناسایی شده فشار تراز و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال به ترتیب در 16 و 10 الگوی مختلف طبقه بندی شده اند، با این حال از نظر آرایش برخی از الگوها و توزیع زمانی آن ها شباهت های بسیاری دیده شد. به عنوان مثال در میان الگوهای اصلی فشار تراز دریا، الگوهای شماره 13 و 14 را می توان به عنوان الگوهای غالب در تابستان نام برد. فراوانی رخداد 90 درصدی این دو الگو در فصل تابستان(به ویژه در ماه های ژوئن تا آگوست) گویای حاکمیت و استقرار کامل آن ها بر اقلیم عراق و منطقه مورد مطالعه می باشد. ضمن این که این دو الگو در فصول سرد سال(پاییز و زمستان) بر روی منطقه دیده نشدند. برخی الگوهای فشار تراز دریا را مانند 4، 5 و 15 را می توان به عنوان الگوهای پاییزی-زمستانی به شمار آورد. همچنین الگوهای 1، 10 و 16 را می توان الگوهای غالب فصل زمستان معرفی کرد. با نگاهی به سامانه های فشاری که در الگوهای اصلی وجود داشت می توان گفت پرفشار سیبری، کم فشار گنگ و فرود خلیج فارس و همچنین کم فشار سودان و دریای سرخ، هر کدام بازیگران اصلی و موثر بر اقلیم عراق بودند. به عنوان مثال کم فشار گنگ و فرود خلیج فارس در ماه های می تا سپتامبر الگوی غالب بودند. در ارتباط با الگوهای اصلی ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال نیز می توان گفت که در میان الگوی شناسایی شده، الگوهای شماره 9 و 10 الگوهای تابستانی، الگوهای 1، 2 و 3 نیز به عنوان الگوهای اصلی زمستان کاملاً مشخص هستند. همچنین به نظر می رسد در ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال نیز فرود روی دریای مدیترانه و پرفشار جنب حاره ای آزور با جابجایی های مداری و نصف النهاری خود در طول سال بر روی منطقه، کنترل کننده اصلی اقلیم عراق بودند. جزئیات بیشتری از فراوانی رخداد و توزیع زمانی الگوهای اصلی فشار تراز دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال را می توان در جدول های 4-1 و 4-2 مشاهد کرد.

در چند دهه اخیر با افزایش جمعیت، مصرف انرژی افزایش چشمگیری را نشان داده است. پیامدهای مصرف بی رویه انرژی بویژه در جوامع توسعه یافته بیش از پیش در شرایط جوی و وضعیت اقلیمی تاثیرگذار بوده است. جایگزین نمودن انرژی های تجدیدپذیر با سوخت های فسیلی در بسیاری از جوامع در راس برنامه ریزی ها قرار گرفته است. اولین گام در استفاده از انرژی های تجدیدپذیر، شناسایی مناطق مستعد و دارای پتانسیل بالا در تولید انرژی باد است. این پژوهش نیز با هدف شناسایی مناطق مناسب برای تولید انرژی باد و برآورد آن در استان سلیمانیه انجام شد. بدین منظور از داده های روزانه سرعت باد، سمت باد، دمای هوا، فشار هوا در ایستگاه های همدید استان سلیمانیه(ایستگاه های سلیمانیه، پینجوین، چوارتا، چمچمال، دربندیخان، دوکان، بازیان، هلبجه) طی دوره زمانی 2000 تا 2015 استفاده شد. برای درک بهتر ویژگی های باد در هر ایستگاه گلباد و نمودار توزیع فراوانی آن ترسیم شد. نتایج این بخش از پژوهش نشان داد که بادهای غالب در بیشتر ایستگاههای استان سلیمانیه دارای سمت جنوب غربی، غربی و جنوبی هستند. همچنین توزیع فراوانی بادهای ایستگاه نشان داد که بادهای منطقه اغلب کمتر از 8 متر درثانیه سرعت دارند و بیشترین فراوانی بادها در گروه بادهایی با سرعت بین 5/0 تا 6/3 متر بر ثانیه بود. با این حال تفاوت هایی جزیی هم از نظر سمت باد و همچنین سرعت باد در بخش های مختلف استان سلیمانیه مشاهد شد. با استفاده های از داده های یاد شده و پس از محاسبه تراکم توان باد، چگالی هوا و در نظر گرفتن توربین هایی با شعاع چرخانه 10، 15، 20 و 25 متری، انرژی باد برای هر کدام از ایستگاههای همدید به صورت جداگانه محاسبه شد. علاوه بر محاسبه انرژی باد در هر ایستگاه، با استفاده از روش کرایجینگ نیز پتانسیل انرژی باد در پهنه استان سلیمانیه در مقیاس ماهانه و سالانه محاسبه شد. نتایج نشان داد که هر بخش از استان سلیمانیه در دوره زمانی خاصی از پتانسیل بالایی در تولید انرژی باد برخوردار است. به طور کلی نیمه شرقی استان سلیمانیه شامل مناطقی همچون پینجوین، چوارتا، دوکان، پشدر و رانیه بیشترین پتانسیل را در تولید انرژی باد دارند. از نظر زمانی این مناطق اغلب در ماههای فوریه، مارس و آوریل توان تولید 100 تا 120 کیلو وات بر متر مربع را دارند. مقدار انرژی برآورد شده در این مناطق با سایر نواحی استان سلیمانیه اختلاف قابل توجهی دارد. در این میان ایستگاههایی مانند چمچمال در ماه آگوست و دربندیخان نیز در ماه نوامبر به عنوان کانون های اصلی تولید انرژی باد مشخص هستند. مقدار انرژی این ایستگاهها به ترتیب 100 و 90 کیلو وات بر متر مربع برآورد شده است. با این حال چمچمال و دربندیخان در سایر ماههای سال به عنوان مناطق با پتانسیل کم تولید انرژی باد مشخص هستند. بازیان، سلیمانیه و هلبجه نیز در بیشتر ماههای سال از کمترین توان تولید انرژی باد برخوردار بودند. بیشترین مقادیر انرژی برآورد شده این ایستگاهها در طول سال فصل تابستان و به ترتیب 22، 30 و 47 کیلو وات بر متر مربع بود.

توفان های تندری یکی از مهمترین پدیده های جوی هستند که در نهایت زیبایی و اقتدار می توانند بسیار هراس انگیز باشند. توفان های تندری معمولاً یا بر اثرگرم شدن سطح زمین و صعود سریع آن به جو که همان جریان همرفت است و یا همراه با جبهه های هوا به ویژه جبهه ی سرد اتفاق می افتند. به دلیل ناگهانی بودن وقوع این پدیده در بسیاری موارد همراه با بارش های سنگین و سیل آسا است که باعث ایجاد خسارات زیادی در بخش های کشاورزی، دامداری و حتی مناطق مسکونی می شوند. هدف از این پژوهش بررسی مکانی، زمانی و شناخت روند توفان های تندری در ایران است. بدین منظور از داده های ماهانه 201 ایستگاه همدید ایران از بدو تاسیس تا سال 2010 استفاده شده است. فراوانی رخداد ماهانه و سالانه توفان های تندری ایستگاههای همدید در گستره ایران محاسبه شد. همچنین روند توفان های تندری براساس آزمون ناپارامتری من-کندال بررسی و مقدار کاهش یا افزایش این پدیده به کمک آزمون برآورد کننده شیب سن مشخص شد. نتایج این پژوهش نشان داد که توفان های تندری از نظر مکانی در تمام گستره ایران رخ می دهند. با این حال فراوانی این پدیده در شمال غرب، جنوب غرب و جنوب شرق ایران بیش از سایر بخش های دیگر بوده است. از نظر زمانی نیز در هر ماه از سال بخش یا بخش هایی از ایران به عنوان کانون بیشینه رخداد توفان های تندری مشخص شده است. به عنوان مثال در زمستان جنوب غرب، جنوب و جنوب شرق ایران، در فصل بهار غرب و بویژه شمال غرب ایران، و در آخر بهار(ژوئن) جنوب شرق کشور، کانون اصلی رخداد این پدیده بوده است. در تابستان شمال غرب تا شمال شرق ایران و همچنین جنوب شرق و جنوب استان فارس مراکز اصلی شکل گیری توفان های تندری هستند. در آغاز فصل پاییز(اکتبر) سواحل دریای خزر تا شمال خلیج فارس و به سمت شمال غرب ایران و در نوامبر و دسامبر نیز جنوب غرب و غرب ایران محل اصلی رخداد این پدیده جوی بوده است. نتایج دیگر این پژوهش نشان داد که روند توفان های تندری نیز در گستره ایران مشابه نبوده است. شمال غرب، جنوب غرب و نیمه جنوبی استان کرمان به طور متوسط بیش از 1 روز در سال افزایش معنی دار را در سطح اطمینان 99 درصد نشان داده اند. همچنین جنوب شرق ایران و همچنین ایران مرکزی در حدود 7/0 روز در سال کاهش رخداد این پدیده را گزارش کرده اند. در سایر بخش های ایران کاهش یا افزایش توفان های تندری به صورت پراکنده مشاهده شده است اما مقدار آن در سطوح اطمینان 99%، 95% و 90% معنی دار نبوده است.

آب و هوا یکی از مهمترین عوامل در توسعه ی بخش گردشگری است. مسافرت های گروهی با شرایط آب و هوایی گره می خورد، در واقع مفهوم اقلیم گردشگری تبیین می کند که آب و هوا می تواند به عنوان جاذبه ای برای گذراندن اوقات فراغت مد نظر قرار گیرد که در زمان ها و مکان های مختلف ممکن است در گستره ای از خوشایند تا ناخوشایند طبقه بندی شود. بنابراین اقلیم برای گردشگری یک منبع شناخته می شود و می تواند به عنوان یک امتیاز اقتصادی برای گردشگری مورد ملاحظه قرار گیرد. در این پژوهش با استفاده از شاخص اقلیم گردشگری(TCI)، به ارزیابی اقلیم گردشگری استان کردستان پرداخته شد. این شاخص به شکلی سیستماتیک شرایط اقلیمی را برای توریسم مورد ارزیابی قرار می دهد. برای محاسبه این شاخص پارامترهای میانگین حداکثر ماهانه دما، حداقل رطوبت نسبی، میانگین رطوبت نسبی روزانه، بارش، کل ساعات آفتابی و سرعت باد هشت ایستگاه همدید استان کردستان مورد استفاده قرار گرفت. با استفاده از میانیابی به روش کریجینگ، نقشه های زیست اقلیمی استان تهیه شد. نتایج این پژوهش نشان داد که از نظر اقلیمی استان کردستان دارای پتانسیل بالایی در زمینه گردشگری است. همچنین در پهنه استان کردستان تنوع زیست اقلیمی قابل توجهی از نظر زمانی و مکانی وجود دارد. از نظر زمانی ماههای اردیبهشت، خرداد و مهر ماه بهترین شرایط اقلیمی را برای جذب گردشگر دارند. از نظر مکانی هم هر بخش از استان در دوره زمانی خاصی شرایط بهینه اقلیمی را برای فعالیت های گردشگری نشان دادند. در تابستان که بیشتر بخش های استان و ایران شرایط تنش گرمایی شدیدی را نشان می دهند نیمه شرقی استان شرایط نسبتاً مناسبی برای فعالیت های گردشگری دارند. در ماههای آذر، دی، بهمن و اسفند نیز تنش سرما به شدت های مختلف در گستره استان وجود دارد و فعالیت گردشگری در این دوره از سال محدودیت خواهد داشت.

در هر لحظه پدیده های متعددی در جو در حال شکل گیری هستند. اغلب این پدیده های جوی در ارتباط مستقیم و یا غیر مستقیم با یکدیگر هستند. رودبادها یکی از مهمترین عوارض جوی هستند که تاثیرات آنها بر روی بسیاری از پدیده های سطح زمین موضوع بسیاری از مطالعات علوم جوی است. این پژوهش با هدف بررسی ارتباط بین موقعیت و شدت رودباد با خشکسالی و ترسالی های شدید ایران طی دوره زمانی 2009-1961 انجام شد. از داده های بارش، تبخیر و تعرق پتانسیل، میانگین، کمینه و بیشینه دما در313 ایستگاه همدید ایران استفاده شد. این داده ها از سازمان هواشناسی کشور در مقیاس زمانی ماهانه تهیه گردید. شاخص های بارش استاندارد شده، دهک ها و شاخص شناسایی خشکسالی برای بررسی و برآورد خشکسالی و ترسالی های ایران مورد استفاده قرار گرفت. همچنین داده های مولفه های مداری و نصف النهاری باد برای بررسی موقعیت و شدت رودبادها از تارنمایwww.esrl.noaa.govدر قلمرو اقلیمی ایران به صورت شش ساعته تهیه گردید. براساس شاخص های مختلف خشکسالی، سال های 2008 و 1972 به ترتیب به عنوان خشک ترین و مرطوب ترین سال در طول دوره مورد مطالعه انتخاب شدند. برای هر کدام از سال های یاد شده، رودبادها در ترازهای 250، 300، 400، 500، 600 و 700 هکتوپاسکال و در چهار دیده بانی ساعت صفر، شش، دوازده و هجده گرینویچ بررسی شدند. نتایج نشان داد که در زمان شدیدترین خشکسالی ایران فراوانی رودبادها و سرعت بادها در قلمرو مورد مطالعه در تمام ترازهای یاد شده کمتر از زمان ترسالی بوده است. علاوه بر این در زمان خشکسالی مورد مطالعه، هسته های رودبادها اغلب بر روی مناطقی همچون مصر، ترکیه و دریای مدیترانه شکل گرفته اند. در حالی که در زمان ترسالی شدید ایران، هسته های رودباد اغلب بر روی نیمه جنوبی ایران و بویژه جنوب غرب و خلیج فارس قرار دارد. بررسی رودبادها در ترازهای مختلف نیز نشان داد که در زمان خشکسالی علاوه بر فراوانی کم، رودبادها در ترازهای بالا(250، 300 و 400 هکتوپاسکال) مشاهده شده اند. در زمان ترسالی شدید مورد مطالعه رودبادها از تراز 250 تا تراز 600 هکتوپاسکال گسترش دارند. بنابراین براساس نتایج این پژوهش می توان گفت که در بروز خشکسالی و ترسالی های ایران نقش رودباد تعیین کننده بوده است.

بسیاری از پدیده های اقلیمی سطح زمین در ارتباط با موقعیت رودبادها در سطوح فوقانی جو هستند. این پژوهش با هدف شناخت موقعیت و فراوانی رودبادها در بخشی از نیمکره شمالی(خاورمیانه) انجام شد. رودبادها در محدوده وسیعی از صفر تا 120 درجه طول شرقی و صفر تا 80 درجه عرض شمالی در ترازهای 250، 300، 400، 500، 600 و 700 هکتوپاسکال طی دوره آماری 1965-2014 به صورت ساعتی بررسی شدند. نتایج نشان داد که از نظر زمانی و مکانی تغییرات عمده ای در فراوانی و سرعت رودبادها در طول سال وجود دارد. براساس نقشه های سالانه، فراوانی رودبادها و سرعت آنها در ترازهای 250 و 300 هکتوپاسکال بیش از سایر ترازهای جو است. تنها در این دو تراز است که متوسط سرعت بادها در تمام طول دوره مورد مطالعه بیش از 30 متر بر ثانیه بوده است. علاوه بر این براساس موقعیت متوسط رودبادها نیز می توان گفت که در تمام ترازهای جو اغلب می-توان دو کمربند پیوسته از بادهای شدید را در عرض های جغرافیایی 20 تا 30 درجه شمالی و 50 تا 60 درجه شمالی مشاهده کرد. فراوانی هسته رودبادها در زمستان بیش از سایر فصول است. در میان این دو کمربند می توان چهار هسته رودباد اصلی را شناسایی نمود. شرق چین و یخشی از خاور میانه(از لیبی، مصر و دریای سرخ تا خلیج فارس و جنوب غرب ایران) در تمام ترازهای جو اغلب به عنوان مراکز اصلی شکل گیری رودبادها و بیشینه سرعت باد مشخص بوده اند. در کمربند شمالی تر(عرض های 50 تا 60 درجه شمالی) در غرب اروپا و بخشی از میانه و جنوب روسیه نیز می توان هسته های رودباد را مشخص کرد. نتایج دیگر پژوهش نشان داد که با تغییر فصول و در ماههای مختلف نیز می توان جابجایی های هسته های رودباد و مراکز بیشینه سرعت باد مشاهده کرد. در دوره نسبتاً سرد سال فراوانی رودبادها و سرعت آنها در عرض های جغرافیایی 20 تا 30 درجه شمالی(شرق چین و خاورمیانه) بیشینه است. در حالی که در دوره گرم سال فراوانی و سرعت رودبادها در خاورمیانه کاهش و حتی رودبادها از بین می روند و در مقابل رودبادها به عرض های 35 تا 45 درجه عرض شمالی منتقل می شوند. پایین ترین حد رودبادها در فصل زمستان و در 15 درجه عرض شمالی است. اما در تابستان در عرض های بالاتر از 35 درجه شمالی مشاهده می شوند. بنابراین در طول سال حدود 20 درجه جغرافیایی جابجایی مکانی دارند. به طور کلی متوسط سرعت رودبادها در ترازهای مورد مطالعه در هسته های اصلی رودبادها بین 38 تا 52 متر در نوسان بوده است.

اقلیم و شرایط جوی در هر مکان از تعیین کننده ترین عوامل موثر بر انسان، فعالیت-های انسانی و همچنین سایر موجودات زنده هستند. شناخت و آگاهی از آب وهوای هر مکان اولین گام در انجام بسیاری از برنامه ریزی های محیطی است. در میان عناصر اقلیمی، رطوبت موجود در جو یکی از مهمترین متغیرهایی است که می تواند شرایط جوی منطقه را تحت تاثیر قرار دهد. میزان رطوبت جو تحت تاثیر پارامترهای متعددی قرار دارد. دما، رطوبت هوا و سرعت باد به عنوان مهمترین عوامل موثر بر تبخیر و تعرق می توانند بخش عمده ای از رطوبت جو را کنترل کنند. در میان متغیرهای مهم در چرخه آبشناسی، اندازه گیری میزان تبخیر و تعرق یکی از مشکل ترین آنها است. این پژوهش با دو هدف اصلی برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل در ایران و آگاهی از روند آن انجام شد، برای برآورد تبخیر و تعرق پتانسیل ایران، از آمار ماهانه متغیرهای میانگین، کمینه و بیشینه دما و بارش 317 ایستگاه همدید از بدو تاسیس ایستگاه تا سال 2017 استفاده شد. در این پژوهش از مدل های تورنث وایت، بلانی- کریدل و هارگریوز برای محاسبه تبخیر و تعرق پتانسیل استفاده شد. از روش کریجینگ برای میانیابی تبخیر و تعرق پتانسیل ایران استفاد گردید. همچنین از روش رگرسیون خطی ساده نیز برای برآورد روند تبخیر و تعرق پتانسیل استفاده شد. معنی داری روند تبخیر و تعرق پتانسیل نیز در سطح اطمینان 95 درصد مورد ارزیابی قرار گرفت. مجموع سالانه تبخیر و تعرق ایران نشان داد که تبخیر و تعرق در ایران مرکزی به سمت جنوب و جنوب غربی ایران بیش از سایر بخش های کشور است که در این مناطق نقش ارتفاع در ارتباط با عرض جغرافیایی به روشنی دیده می شود. نقشه های ماهانه تبخیر و تعرق ایران نشان داد که در هر ماه از سال شرایط تبخیر و تعرق متفاوتی بر ایران حاکم است. نتایج نشان داد که مناطق کوهستانی و بویژه مناطق مرتفع شمال غربی ایران و در امتداد رشته کوه های زاگرس و البرز دارای بالاترین ضریب تغییرپذیری بودند. از سوی دیگر مناطق جنوبی ایران هم در مقیاس ماهانه و هم در مقیاس سالانه دارای کمترین ضریب تغییرپذیری تبخیر و تعرق بوده اند. به طور کلی با تحلیل های صورت گرفته بر روند تبخیر و تعرق در ایستگاه های همدید ایران می توان گفت اغلب ایستگاه ها روند مشخص کاهشی و افزایشی تبخیر و تعرق را نشان نداده اند اما در مقیاس زمانی ماهانه برای تعداد محدودی از ایستگاه ها را به صورت پراکنده می توان مشاهده کرد.

اقلیم و شرایط جوی در هر مکان از تعیین کننده ترین عوامل موثر بر انسان، فعالیت های انسانی و همچنین سایر موجودات زنده هستند. شناخت و آگاهی از آب وهوای هر مکان اولین گام در انجام بسیاری از برنامه ریزی های محیطی است. این پژوهش با هدف شناخت شرایط زیست اقلیمی و بررسی روند آن در گستره ایران انجام شد. در انجام این پژوهش از داده های روزانه متغیرهای جوی 304 ایستگاه همدید ایران، طی دوره زمانی 1961 تا 2010 استفاده شد. داده های مورد استفاده در این پژوهش شامل میانگین روزانه دمای هوا، رطوبت نسبی، سرعت باد، ابرناکی و فشار بخار آب در جو، و همچنین مختصات جغرافیایی هر ایستگاه همدید بود. از شاخص های دمای معادل فیزیولوژیک(PET)، میانگین رای پیش بینی شده(PMV) و دمای موثر استاندارد(SET) برای شناخت شرایط زیست اقلیمی ایران استفاده شد. روند شرایط زیست اقلیمی ایستگاه های همدید ایران به کمک روش رگرسیون خطی ساده بررسی شد. معنی داری روند شرایط زیست اقلیمی نیز در سطح اطمینان 95 درصد مورد آزمون قرار گرفت. میانگین سالانه شرایط زیست اقلیمی ایران نشان داد که تنش گرما با شدت های مختلف در نواحی کم ارتفاع ایران مرکزی و کوهپایه های داخلی ایران و بویژه نوار غربی و جنوب غربی ایران تا جنوب استان سیستان و بلوچستان دیده می شود. با این حال تنش گرما در ایران مرکزی کمتر از نوار جنوبی و جنوب غربی و غرب کشور است. به نظر می رسد سرمای هوا در فصول پاییز و زمستان علت اصلی تنش گرمای ضعیف در ایران مرکزی است. نقشه های ماهانه شرایط زیست اقلیمی ایران نشان داد که در هر ماه از سال شرایط زیست اقلیمی متفاوتی بر ایران حاکمیت دارد. براساس نتایج بدست آمده مشخص شد که مناطق کوهستانی و بویژه مناطق مرتفع شمال غربی ایران و در امتداد رشته کوه های زاگرس و البرز دارای بالاترین ضریب تغییرپذیری بودند. از سوی دیگر مناطق جنوبی ایران هم در مقیاس ماهانه و هم در مقیاس سالانه دارای کمترین ضریب تغییرپذیری شرایط زیست اقلیمی بوده اند. در گستره ایران می توان مناطق با روند مثبت و روند منفی و همچنین بدون روند در شرایط زیست اقلیمی مختلف مشاهد نمود. به طور کلی اغلب ایستگاه های شمالی روند مثبت را در رخداد تنش سرما نشان داده اند در حالی که در همین ایستگاه ها در برخی موارد شاهد کاهش تنش گرما نیز بوده اند. در واقع فرین های زیست اقلیمی چه در مناطق جنوبی و چه در عرض های شمالی کشور رو به افزایش بوده است. به طوی که حتی در نیمه جنوبی کشور نیز می توان روند مثبت شرایط زیست اقلیمی سرد و بسیار سرد را در برخی از ایستگاه ها مشاهده نمود.

در انجام بسیاری از فهالیت های محیطی، داشتن اطلاعات جوی و اقلیمی منطقه ضروری است. موفقیت فعالیت هایی مانند کشاورزی، گردشگری، حمل و نقل و بسیاری از این قبیل در ارتباط مستقیم با اطلاعات آب و هوایی است. علاوه بر این در برنامه ریزی ها و تصمیمات اجرایی آگاهی از اقلیم هر مکان ضروری به نظر می رسد. این پژوهش با هدف شناخت شرایط زیست اقلیمی و تهیه تقویم اقلیم گردشگری استان سلیمانیه انجام شد. برای این منظور متغیرهای جوی دمای هوا، سرعت باد، ابرناکی و رطوبت نسبی و همچنین اطلاعات مربوط به مختصات جغرافیایی(طول، عرض جغرافیایی و ارتفاع) ایستگاههای همدید استان سلیمانیه از مرکز هواشناسی سلیمانیه تهیه گردید. طول دوره آماری اطلاعات ایستگاههای همدید یکسان نبود. با این حال از تمام طول دوره اماری موجود(از بدو تاسیس تا سال 2015) استفاده شد. از سه شاخص دمای معادل فیزیولوژیک، دمای موثر استاندارد و میانگین رای پیش بینی شده برای شناخت شرایط زیست اقلیمی منطقه مورد مطالعه بهره گرفته شد. پس از شناخت شرایط زیست اقلیمی هر کدام از ایستگاههای منطقه، شرایط زیست اقلیمی مورد مطالعه براساس روش کریجینگ میانیابی گردید و سپس نقشه های زیست اقلیمی استان سلیمانیه به صورت ماهانه تهیه گردید. در کنار نقشه های زیست اقلیمی ماهانه، تقویم های روزانه برای هر ایستگاه و همچنین توزیع زمانی و مکانی شرایط زیست اقلیمی در گستره استان سلیمانیه برآورد گردید. در ادامه مقایسه ای بین نتایج هر کدام از شاخص ها صورت گرفت. براساس اطلاعات اقلیمی منطقه و تجربیات شخصی به نظر می رسد نتایج شاخص دمای معادل فیزیولوژیک با واقعیت اقلیمی منطقه همخوانی بیشتری داشته باشد. به طور کلی نتایج نشان داد که شرایط گرم غالب ترین شرایط زیست اقلیمی در اغلب بخش های استان سلیمانیه بوده است. به طوری که در ایستگاه بازیان(86 روز)، چمچمال(101 روز)، دوکان(93 روز)، حلبچه(75 روز) و سلیمانیه(93 روز) شرایط گرم تجربه شده است. با این حال در ایستگاههای پینجوین و چوارتا نیز شرایط خیلی سرد با 101 و 94 روز غالب ترین وضعیت اقلیمی در طول سال گزارش شده است. در میان ایستگاههای مورد مطالعه دربندیخان با داشتن 89 روز شرایط خیلی گرم وضعیت نسبتاً متفاوتی با سایر ایستگاهها داشته است. بنابراین این منطقه به عنوان گرمترین بخش از استان سلیمانیه مشخص شده است. در توزیع زمانی آسایش اقلیمی ایستگاههای همدید استان سلیمانیه تفاوت هایی دیده شد. در حالی که در برخی از ایستگاهها(بازیان، چمچمال، دربندیخان) اواخر زمستان و اوایل بهار برای انجام سفر و فعالیت های گردشگری مناسب بودند، در برخی دیگر از ایستگاهها(پینجوین و چوارتا) این زمان ها شرایط تنش سرمای حاکم بوده است و آسایش اقلیمی آنها در دوره گرم سال(ژوئن، ژوئیه، آگوست، سپتامبر) تجربه شده است. به طور کلی توزیع زمانی آسایش اقلیمی نشان داد که در اغلب ایستگاههای همدید استان سلیمانیه می توان دو دوره آسایش اقلیمی را در اواخر زمستان و اوایل بهار و همچنین اوایل پاییز مشخص کرد. در میان ایستگاههای منطقه، پینجوین، چوارتا و دوکان از آسایش حرارتی بیشتری نسبت به سایر ایستگاهها بر خوردارند. در مقابل در دربندیخان، حلبچه و بازیان کمترین مقدار آسایش حرارتی گزارش شده است. برخی از ایستگاهها در فصل تابستان دارای شرایط بدون تنش حرارتی هستند در حالی که برخی دیگر در اواخر زمستان و اواسط پاییز دارای چنین شرایط زیست اقلیمی هستند. به طور کلی می توان گفت توزیع زمانی و مکانی آسایش اقلیمی در استان سلیمانیه متفاوت است. چنین تفاوتی می تواند زمینه مناسبی برای فعالیت های گردشگری درون استان و حتی کشور عراق را فراهم آورد. زیرا در زمانی که افراد محلی در پینجوین تنش سرما را احساس می کنند می توانند با سفر به بخش های جنوبی استان(دربندیخان و بازیان و حتی حلبچه) شرایط نسبتاً مطلوب تر اقلیمی را تجربه کنند. چنین امکانی هم در فصل تابستان برای این مناطق، برقرار است. به عبارت دیگر مناطق جنوبی و جنوب غربی استان سلیمانیه می توانند در دوره گرم سال که خود شرایط داغ را تجربه می کنند به مناطق شرقی(پینجوین)، چوارتا و دوکان سفر کنند و شرایط نسبتاً مطلوب اقلیمی را تجربه نمایند. جزئیات بیشتری از شرایط روزانه اقلیمی هر کدام از ایستگاهها را می توان در تقویم های ارائه شده در این پژوهش مشاهده کرد. بدون شک چنین تقویم هایی می توانند راهنمای مناسبی برای برنامه ریزان و مدیران و هر فردی که قصد سفر به منطقه را دارد، باشد.

تابش خورشید یکی از مهمترین منابع انرژی تجدیدپذیر در دنیا است. موقعیت جغرافیایی و وضعیت اقلیمی ایران، این کشور را به عنوان یکی از مناسب ترین مکانها برای استفاده از انرژی تابشی خورشید تبدیل کرده است. بنابراین بکارگیری تمهیداتی جهت بهره برداری بهینه از منبع سرشار انرژی خورشیدی در کشورمان امری ضروری به نظر می رسد. در سالهای اخیر نیاز شدید به انرژی موجب شده تا مطالعات مربوط به پتانسیل سنجی استفاده از انرژی های نوین(بویژه انرژی تابشی خورشید) در کانون توجه بسیاری از محققان قرار بگیرد. در واقع آگاهی از میزان تابش خورشید علاوه بر بحث انرژی، در بسیاری از مدل سازی های بیولوژیکی، هیدرولوژیک، کشاورزی، معماری و همچنین بسیاری از فعالیت های انسانی کاربرد دارد. این پژوهش با هدف شناسایی پتانسیل انرژی تابشی خورشید در ایران انجام شد. به منظور امکان سنجی استفاده از انرژی تابشی خورشید در سطح کشور، از داده های تابش اندازه گیری شده در 21 ایستگاه همدید ایران از بدو تاسیس تا پایان سال 2010 استفاده شد. براساس داده های پیرانومتری این ایستگاهها و میانیابی تابش در سطح کشور، نقشه های میانگین روزانه و مجموع تابش ماهانه تهیه گردید. به طور کلی نتایج نشان داد که در ماههای خرداد و تیر بالاترین مقدار دریافت تابش کلی خورشید وجود دارد. اما در این ماهها، کمترین اختلاف بین میزان دریافت تابش کلی خورشید در سراسر ایران دیده شد. نکته مهم در میزان تابش کلی خورشید این است که در ماههای خرداد و تیر، مقدار تابش کلی خورشید در برخی از بخش های شمالی کشور قابل توجه است. در واقع طول مدت تابش(طول روز) در این ماهها باعث افزایش تابش کلی خورشید در عرض های شمالی ایران(تنها مناطقی که میزان ابرناکی کمی دارند) شده است. از سوی دیگر، میزان دریافت تابش کلی خورشید در ماههای آذر و دی، در کمترین حد خود قرار دارد. با این حال در این دو ماه(آذر و دی)، اختلاف میزان دریافت تابش کلی خورشید در ایران بیشینه است. در بخش دیگری از این پژوهش تابش کلی خورشید براساس مدلهای برد- هلستروم، راین- استولزنبچ، براس و آنگستروم- پرسکات برای ایستگاههای همدید یاد شده برآورد گردید. نتایج حاصل از برآورد تابش توسط چهار مدل یادشده با میزان تابش واقعی ثبت شده ایستگاهها در سطح اطمینان 95 درصد و با استفاده از آزمون T زوجی مقایسه گردید. علاوه بر این مدل رگرسیون خطی

توسعه زندگی شهری و صنعتی مشکلات زیادی را در زمینه آسایش انسان فراهم آورده است به همین تناسب قطب بندی و شناخت آن در هر کشوری بر اساس میزان فعالیت انسان ها متناسب با مکان های جغرافیایی حائز اهمیت می باشد. این پژوهش با دو هدف آگاهی از شرایط زیست اقلیمی ایران در طول سال و تعیین بهترین شاخص در جهت ارزیابی شرایط زیست اقلیمی ایران تدوین شده است. برای این منظور داده های 193 ایستگاه سینوپتیک ایران که شامل دمای هوا، رطوبت نسبی، سرعت باد، ابرناکی، فشاربخارآب، زاویه تابش و تابش کلی خورشید می باشد جمع آوری گردید ، داده های مربوطه از بدو تاسیس تا 2010 بودند که به دلیل عدم نابرابری طول دوره آماری از میانگین بلندمدت داده ها استفاده شد. شاخص هایی که در براورد آسایش زیست اقلیمی مورد استفاده قرار گرفتند از جمله دمای موثر، دمای معادل، دمای موثر استاندارد و شاخص جهانی تغییر اقلیم بودند که برای محاسبات این شاخص ها از دو نرم افزار ریمن و بیوکلیما استفاده شد. که پس از تجزیه و تحلیل این شاخص ها نتایج به دست آمده مشخص کرد که از میان این چهار شاخص تنها شاخصی که می تواند براورد دقیقی از شرایط زیست اقلیم ایران انجام دهد، شاخص دمای موثر استاندارد می باشد. براساس این شاخص دیده می شود که شرایط زیست اقلیمی سرد مختص فصل زمستان و همچنین آذرماه است. به عبارت دیگر در این چهار ماه شرایط زیست اقلیمی سرد در بخش های از ایران(بویژه شمال غرب، غرب، شمال شرق و در امتداد رشته کوه های زاگرس و البرز) حاکم است. اگرچه شرایط داغ و خیلی گرم در گستره وسیعی از ایران اغلب تجربه می شود با این حال در فصل زمستان چنین شرایط حاد دمایی در هیچ بخشی از ایران دیده نمی شود. بنابراین عدم گسترش شرایط خیلی سرد، داغ، خیلی گرم و گرم در فصل زمستان توانمندی زیست اقلیمی ایران را نشان می دهد. با وجود این در هر کدام از ماههای سال، یکی از شرایط زیست اقلیمی، بیشترین گستره از ایران را تحت تاثیر خود قرار داده است. در فروردین شرایط آسایش7/30 درصد، اردیبهشت شرایط آسایش2/22 درصد، خرداد شرایط داغ 8/43درصد، تیر شرایط داغ8/64 درصد، مرداد شرایط داغ8/64 درصد، شهریور شرایط داغ7/48 درصد، مهر شرایط آسایش3/25 درصد، آبان شرایط آسایش3/33 درصد، آذر شرایط خنک3/64 درصد، دی شرایط خنک8/70 درصد، بهمن شرایط خنک3/68 درصد و اسفند نیز شرایط خنک8/51 درصد حاکم است. بنا

یکی از مهم ترین عوامل تاثیر گذار بر فعالیت، سلامت و آسایش انسان، شرایط اقلیمی و جوی است که امروزه به عنوان علم زیست اقلیم شناسی یا بیوکلیماتولوژی مورد توجه قرار دارد. زیست اقلیم شناسی به مطالعه و ارزیابی اثرات آب و هوا بر روی موجودات زنده اعم از انسان گیاهان و جانوران می پردازد. بنابراین تغییرات جوی یک مکان می تواند بر سلامت افراد جامعه موثر باشد. این پژوهش با هدف شناخت شرایط زیست اقلیمی کرمانشاه و ارتباط آن با میزان پذیرش بیماران قلبی-عروقی در این شهر انجام شد. برای شناخت شرایط زیست اقلیمی پارامترهای روزانه متوسط دما(درجه سانتیگراد)، سرعت باد(متر بر ثانیه)، نم نسبی(درصد)، تابش کلی خورشید(وات بر متر مربع)، ارتفاع یا زاویه تابش خورشید(درجه) و دمای نقطه شبنم(درجه سانتیگراد)، ابرناکی(اکتا)، فشار بخار آب(هکتوپاسکال) از ایستگاه همدید کرمانشاه و همچنین آمار تعداد پذیرش بیماران قلبی- عروقی به تفکیک سن و جنس در مقیاس های روزانه از بیمارستان امام علی در طی دور آماری 1/7/1388 تا 10/2/1394تهیه شد. در این پژوهش شرایط زیست اقلیم کرمانشاه با استفاده از شاخص های موجود در نرم افزارهای RayMan 1.2 و BioKlima 2.6 مورد مطالعه قرار گرفت. ارتباط هر کدام از شرایط زیست اقلیمی در میزان مراجعات بیماران قلبی- عروقی نیز با استفاده از آزمون های لوین(Levene)، واریانس تک متغیره، آزمون های تعقیبی شفه(Scheffe) و جیمیز هاول(Games-Howell) با سطح اطمینان 95 درصد در نرم افزار SPSS.22 بررسی گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که شرایط زیست اقلیمی غالب در کرمانشاه بر اساس شاخص های مختلف تا حدودی متفاوت است. اما به طور کلی در طول دوره مورد مطالعه شرایط متمایل به سرد(کمی خنک، خنک و سرد) بر دیگر شرایط اقلیمی غلبه دارد. نتایج دیگر این پژوهش نشان داد یک یا دو شرایط زیست اقلیمی در هر شاخص بر روی میزان پذیرش بیماران قلبی – عروقی موثر بوده است. به عنوان مثال براساس شاخص دمای معادل(Tek) در سطح اطمینان 95 درصد، میانگین مراجعه بیماران قلبی - عروقی در زمان رخداد شرایط شرجی و سرد بیش از شرایط آسایش حرارتی بوده و همزمان با رخداد شرایط آسایش حرارتی کاهش معنی داری در میانگین مراجعه بیماران مشاهده شده است. بنابراین براساس این شاخص بین رخداد شرایط حدی(بسیار گرم و سرد) را با افزایش پذیرش بیماران قلبی – عروقی ارتباط معنی داری و

آگاهی از شرایط زیست اقلیمی هر مکانی می تواند زمینه مناسبی را برای انجام بسیاری از فعالیت های انسانی فراهم نماید. در واقع در میان عوامل متعددی که پیرامون انسان وجود دارند، اقلیم و شرایط جوی جزو مهمترین کنترل کننده ها فعالیت های انسانی به شمار می آیند. این پژوهش با هدف شناخت شرایط زیست اقلیمی ایران انجام شد. شاخص های متعددی برای ارزیابی و شناخت شرایط زیست اقلیمی از سوی محققان مختلف ارائه شده است. در این پژوهش از شاخص میانگین رای پیش بینی شده برای شناسایی شرایط زیست اقلیمی ایران استفاده شد. برای محاسبه شرایط زیست اقلیمی ایران، داده های روزانه مربوط به متغیرهای دمای هوا، رطوبت نسبی، فشار بخار آب، سرعت باد و ابرناکی، در 193 ایستگاه همدید مورد استفاده قرار گرفت. ابتدا براساس شاخص میانگین رای پیش بینی شده، شرایط زیست اقلیمی هر کدام از ایستگاهها به صورت جداگانه بررسی شد. در ادامه میانگین بلند مدت شرایط زیست اقلیمی در هر ایستگاه برای تمام سال محاسبه گردید. سرانجام پایگاه داده ای از شرایط زیست اقلیمی بلند مدت تمامی ایستگاه های مورد مطالعه(با ابعاد 193*366) ایجاد شد. با استفاده از چنین پایگاه داده ای، شرایط زیست اقلیمی گستره ایران به کمک روش کریجینگ به صورت روزانه میانیابی گردید. بنابراین در ارزیابی نهایی شرایط زیست اقلیمی ایران، از داده های برآورد شده شرایط زیست اقلیمی در 5136 یاخته در گستره ایران استفاده شد. در ادامه برای نشان دادن توزیع زمانی و مکانی هر کدام از شرایط اقلیمی، نقشه های زیست اقلیمی ایران در مقیاس ماهانه ترسیم گردید. نتایج این پژوهش نشان داد که شرایط زیست اقلیمی در بازه زمانی و مکانی در گستره ایران دارای تنوع بسیار زیادی است. به گونه ای که یک مکان می تواند در ایران در طول سال هم از شرایط خیلی سرد و هم از شرایط داغ برخوردار باشد. به همین صورت در یک زمان مشخص نیز، در گستره ایران چنین تضادی را می توان در شرایط زیست اقلیمی دید. به طور کلی شرایط متمایل به گرم (کمی گرم، گرم، خیلی گرم و داغ) با 51 درصد بیش از دیگر شرایط زیست اقلیمی در گستره ایران تجربه شده است. همچنین شرایط آسایش اقلیمی و شرایط متمایل به سرد به ترتیب در 13 و 36 درصد درصد از سطح کشور حاکم است. با این وجود، در هر ماه از سال یکی از شرایط زیست اقلیمی در گستره ایران حاکمیت بیشتری را از خود نشان داده است. ب

افزایش مشکلات و بحران های زیست محیطی در جهان باعث شده است تا طی نیم قرن گذشته اهمیت بحث در مورد محیط زیست و مسایل زیست محیطی افزایش یابد. آلودگی هوا در ردیف یکی از زیان بار ترین بلایای طبیعی قرار گرفته است. کشور ایران در یک منطقه با آب و هوای خشک قرار گرفته است و بیش از 30% از مساحت این کشور را مناطق خشک و نیمه خشک در بر می گیرد. به دلیل مجاورت مناطق غرب و جنوب غربی کشور با بیابان های بزرگ کشور های همجوار، روز های غبارآلود در این مناطق قابل توجه است و در سال های اخیر افزایش یافته است. از این رو پیش بینی ذرات گردوغبار تا حدی می تواند مفید باشد. به منظور بررسی اثر الگو های گردشی در میزان غلظت ذرات معلق PM2.5 شهر سنندج از نقشه های فشار تراز دریا در روز هایی که غلظت ذرات معلق PM2.5 بیشتر از حد استاندارد می باشد استفاده گردید و در تکمیل تحلیل این پدیده ها، از نقشه های مربوط به میزان حرکات قائم و ضخامت لایه 500-1000 هکتو پاسکال نیز برای توجیه وقوع آن ها استفاده شد. در نهایت جهت پیش بینی ذرات معلق PM2.5، داده های مربوط به کیفیت هوا شامل PM2.5، PM10، SO2، NO2، CO، O3 و داده های مربوط به هواشناسی شامل میانگین حداقل دما (MinT)، میانگین حداکثر دما (MaxT)، میانگین فشار جوی (AP)، بارش کل روزانه (PR)، رطوبت نسبی روزانه سطح هوا (RH) و سرعت باد روزانه (WS) مربوط به سال 1393 تهیه گردید. از مدل-های رگرسیون چند گانه، رگرسیون اجزای اصلی، خود رگرسیون میانگین متحرک انباشته، شبکه عصبی رگرسیون عمومی و مدل ترکیبی تجزیه حالت تجربی تجمعی- شبکه عصبی رگرسیون عمومی برای پیش بینی ذرات معلق PM2.5 شهر سنندج استفاده گردید. براساس نقشه های فشار تراز در روز های قبل از رخداد (24/4/1393)، در غرب ایران بویژه عراق ناپایداری شدید حاکم می شود و نتیجه این ناپایداری ها، در روز های بعد بر روی غرب ایران و بویژه استان کردستان دیده می شود. بنابراین با این که شرایط ناپایدار در روزهای 2 روز قبل بر روی عراق، سوریه و شمال عربستان بیشتر بود، با این حال غلظت ذرات گرد و خاک در این روز به 238 میلی گرم بر متر مکعب رسیده است. الگوی فشار تراز دریا در رخداد (20/11/1393) به گونه ای است که در روز های قبل از رخداد (24 و 48 ساعت قبل) شرایط ناپایداری و دگر فشار از شرق عربستان تا شمال عراق حاکم است. اما در روز رخداد، بر روی مناطق

باد یکی از انرژی های پایان ناپذیر است که در سال های اخیر به عنوان یک منبع انرژی قابل اعتماد برای تولید انرژی الکتریکی شناخته شده است. هدف از انجام این پژوهش ارزیابی میزان تولید انرژی باد و شناخت نواحی بادخیز بر روی استان ایلام است. برای انجام این پژوهش داده های روزانه سرعت و جهت باد 7 ایستگاه استان از سال تاسیس تا 2013 و 15 ایستگاه خارج از پهنه استان، از سال تاسیس تا 2010 استفاده شد. ابتدا روزهایی که داده ناقص داشتند حذف گردید، سپس برای هم اندازه کردن ابعاد پایگاه داده های هر کدام از ایستگاه ها میانگین بلند مدت روزانه آنها محاسبه شد. دو پایگاه داده برای میانگین بلندمدت روزانه سرعت و جهت باد به صورت جداگانه به اندازه 22*366 ایجاد شد. با استفاده از این دو پایگاه داده، مولفه های مداری و نصف النهاری باد محاسبه گردید. براساس مولفه های باد مداری و نصف النهاری، و به کمک روش زمین آمار کریجینگ، مولفه های باد مداری و نصف النهاری، در سطح منطقه مورد مطالعه برآورد شد. در نهایت برای استان ایلام دو پایگاه داده با ابعاد 366*896 ایجاد شد؛ که 366 در دو پایگاه داده، میانگین بلندمدت مولفه باد مداری و نصف-النهاری و 896، تعداد یاخته های برآورد شده در سطح استان ایلام بود. ابعاد هر کدام از این یاخته ها 7/4*7/4 کیلومتر مربع بود. با انجام تحلیل خوشه ای بر روی این دو پایگاه داده، نواحی بادخیز استان ایلام مشخص گردید. برای درک بهتر ویژگی های سرعت باد، نقشه های مربوط به نواحی بادخیز استان ایلام به صورت ماهانه و همچنین ضریب تغییرپذیری سالانه سرعت باد نیز ترسیم شد. براساس داده های مربوط به سرعت باد، چگالی باد و اندازه توربین مورد استفاده(شعاع چرخانه 5، 10، 15 و 20 متری) توان تولید انرژی باد در سطح استان ایلام(896 یاخته) برآورد گردید. نقشه های پتانسیل تولید انرژی باد به صورت ماهانه و سالانه ترسیم شد. نتایج نشان داد که مهران بادخیز ترین منطقه در استان ایلام است. همچنین مناطق غربی استان نسبت به مناطق شرقی آن از سرعت باد بیشتری برخوردار است. دره شهر در تمام ماه های سال دارای کمینه سرعت باد است. ضریب تغییرات باد در استان بین 2/17 تا 6/40 درصد است. مناطق شمال استان دارای ضریب تغییرات کمتری نسبت به دیگر مناطق استان است. یافته های ارزیابی میزان تولید انرژی به وسیله چهار توربین ذکر شده نشان داد که هر چهار

آب وهوا از مهمترین عوامل موثر بر تعیین زمان مناسب گردشگری وتوسعه صنعت توریسم است.جمعیت قابل توجه،موقعیت مناسب استان همدان در ایران وبرخورداری از جاذبه های گردشگری فراوان، آن را به عنوان یکی ازقطبهای گردشگری ایران مطرح کرده است .یکی از موانع اقلیمی آسایش انسان در یک منطقه ی خاص خشکسالی ها وبه تبع آن پیدایش وتوسعه ریزگردهاست که تمامی برنامه ریزی ها را بهم میزند..در این پژوهش برای تعیین زمان مناسب گردشگری در شهرستان همدان از شاخص های زیست اقلیمی به کار رفته در مدل ریمن SET,PET و PMV (و از شاخص خشکسسالی ) SPI (وپارامتر قدرت دید افقی ) Visibility (در بازه زمانی 13 ساله ) 0232 3391 ( استفاده شده است. برای انجام این مطالعه شاخص های آسایش اقلیمی با استفاده از: 3 متغیر های هواشناسی شامل دمای هوا به سانتیگراد،رطوبت نسبی به درصد،سرعت بادبر حسب متر بر ثانیه،فشار بخار بر حسب هکتوپاسکال ،میزان ابرناکی آسمان بر حسب اکتای ومتوسط دمای تابشی محیط . 0 متغیر های فردی شامل قد،سن،جنسیت 1 متغیرهای دسته سوم شامل نوع پوشش وارزش حرارتی انها بر حسب کلو ونیز میزان انرژی فعالیت های انسانی بر حسب وات. 4 متغیر های موقعیتی شامل طول وعرض جغرافیایی وارتفاع از سطح دریا ، با استفاده از نرم افزارهای RAY MAN و EXCEL محاسبه شده، وبرای محاسبه شاخص خشکسالی) SPI (، ازمتغیر بارندگی روزانه برحسب میلی متروبرای طبقه بندی روزهای گردوغبار، براساس قدرت دید افقی که بر اساس پرتکل سال 0221 سازمان ) wmo (ارائه شده، استفاده شده است. بطور کلی هدف اصلی این پژوهش،بررسی ارتباط خشکسالی ها وریزگردها با شاخص های آسایش اقلیمی،شناسایی شرایط اقلیمی وروند حاکم بر این شرایط درطول 13 سال در شهرستان همدان می باشد. این تحقیق با توجه به نوع هدف، کاربردی و از نظر ماهیت و روش، از نوع تحقیقات توصیفی و تحلیلی است. نتایج بدست آمده از این شاخصها نشان میدهد که بین شاخص های خشکسالی وآسایش اقلیمی ارتباط معکوس ، ریزگردها وآسایش اقلیمی ارتباط معکوس وخشکسالی وریزگردها ارتباط مستقیم وجود دارد.همچنین شرایط اقلیمی شهرستان درقالب تقویم سالیانه ارائه شده وبررسی روندهای حاکم بر شرایط اقلیمی شهرستان نشان می دهد که مطابق برآورد شاخص ( SET ( از نیمه دوم خرداد ماه و اول تیرماه تا 03 شهریور ماه در مجموع 93 روز از سال در شرایط آسایش قرار می گیرد ، که مناسب گ

پدیده گردوغبار به عنوان یکی از آلاینده های اصلی هوا از بلایای مهم جوی کشور محسوب شده که فراوانی آن در سال های اخیر در بسیاری از کشورهای جهان بویژه مناطق خشک و نیمه خشک خاورمیانه افزایش یافته است. شناخت منشا و ماهیت توفان های گردوغبار و شرایط همدید هوا در زمان رخداد ریزگردها و آثار و پیامدهای زیست محیطی نامطلوب آنها در زندگی فردی و اجتماعی انسان ها می تواند در تعیین روش های کنترل آن نقش مهم و بسزایی داشته باشد. به این منظور ابتدا داده-های مربوط به پدیده گردوغبار(که کدهای 5-9 و کدهای 30-35 و95 را شامل می شود) از سازمان هواشناسی کشور دریافت گردید و سپس داده های سینوپتیک در فشار تراز دریا و ارتفاع ژئو پتانسیل در ترازهای مختلف جوی از سایت NCEP مرکز ملی پیش بینی های محیطی آمریکا دریافت و نقشه های مورد نیاز در محیط نرم افزاری Grads ترسیم و مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که الگوی چهارم فشار تراز دریا که الگویی بهاری تابستانی(از اسفند تا مهر) بوده با 64 درصد فراوانی وقوع، در روزهای گردوغباری به عنوان الگوی غالب از عوامل اصلی موثر بر پدیده گردوغبار در شهرستان همدان می باشد. همچنین بیشترین گروه تشکیل دهنده پدیده گردوغبار در شهرستان همدان گروه BD2 (گروه کردوغبار وزشی با کد 6 به معنای منشا خارج از ایستگاه) با فراوانی 6/50 درصد، بیشترین رخداد را در کل روزهای گردوغباری دارد که نشان دهنده خارجی بودن منشا بیش از 70 درصد از رخدادهای گردوغبار در شهرستان همدان طی دوره آماری سال های 1387-1391 (2009-2012) است.

یکی از مهمترین مسائل در استفاده از انرژی باد تعیین مکان استفاده از آن می باشد که تاثیری در کارایی تجهیزات و وسایل تولید برق بادی دارد. تعیین مکان مناسب برای احداث توربین های بادی نیازمند توجه به معیارها و عوامل مختلفی است. در این پایان نامه مطالعه ای بای اولویت بندی مناطق مختلف استان آذربایجان شرقی برای استفاده از تجهیزات توربین بادی صورت گرفته است. در این راستا، ضمن شناسایی پارامترهای مهم در تعیین مکان مناسب برای احداث توربین های بادی نظیر اقلیمی، فیزیوگرافی و جغرافیایی، نقش و میزان تاثیرگذاری هر یک از عوامل فوق در مکان یابی توربین بادی مشخص گردید. سپس با توجه به ویژگیهای خاص منطقه مورد مطالعه(استان آذربایجان شرقی) وضعیت لایه های اطلاعاتی موجود منطقه، انجام به مکان یابی صورت گرفت. در این تحقیق براساس نقش و تاثیر متفاوت فاکتورهای مختلف در تعیین مکان مناسب برای احداث توربین بادی های بادی نقشه هایی تهیه گردید. سپس با توجه به اهمیت موضوع تلفیق اطلاعات، مدل فرآیند تحلیل سلسله مراتبی(AHP) انتخاب و با بهره گیری از نرم افزار Expert Choice پیاده سازی گردید و از محیط نرم افزاری GIS برای مدل سازی و تلفیق اطلاعات استفاده شد و استان آذربایجان شرقی از نظر قابلیت احداث توربین های بادی به چهار بخش ضعیف، متوسط، خوب و عالی پهنه بندی گردید. مناطق مجاز جهت احداث توربین های بادی در کلاس چهار(طبقه عالی)، در محدوده غرب، جنوب غرب، قسمتهایی از شمال و شمال غرب و مناطق محدودیت دار استان با پتانسیل ضعیف در محدوده های شرق و جنوب شرق را در بر می گیرد. و نتایج حاصله نشانگر آن است که GIS به عنوان یک سیستم حامی تصمیم گیری، می تواندبسیار کارآمد باشد و طراحان را در انتخاب مکان مناسب جهت توربین های بادی یاری نماید. همچنین فرآیند تحلیل سلسله مراتبی (AHP) نسبت به روش های دیگر از قابلیت انعطاف بالایی در رابطه با مدل کردن روابط منطقی و تاثیرات متقابل پارامترها بر یکدیگر و بر پدیده مکان یابی برخوردار می باشد.

بارش آشوبمندترین سنجه ی جوی است که در مکان و زمان تغییرات بسیار زیادی از خود نشان می دهد. اگرچه پژوهش های بسیار زیادی بر روی این عنصر سرکش جوی انجام شده است ولی هنوز ناشناخته های بسیار زیادی در ارتباط با آن وجود دارد. هدف از انجام این پژوهش واکاوی مدت زمان انتظار رخداد بارش بر روی استان کردستان است. برای انجام این پژوهش داده های روزانه ی بارش 162 پیمونگاه همدید، اقلیمی و بارانسنجی بر روی پهنه استان و 26 پیمونگاه همدید، اقلیمی و بارانسنجی خارج از مرز استان مربوط به تحقیقات آب وسازمان هواشناسی طی بازه ی زمانی 1/1/1340 تا11/10/1391(21/3/1961 تا31/12/2012) بکار گرفته شد. به کمک روش زمین آماری کریگینگ و داده های 188 پیمونگاه برای هر روز یک نقشه رقومی با یاخته های 6 6 کیلومتر ایجاد شد و سپس داده های روزانه ی مربوط به 811 یاخته که کل استان را پوشش می-دادند از نقشه ها استخراج شد. یک پایگاه داده(گاه جای) در ابعاد811×18914 ایجاد شد که بر روی سطرها روز(زمان) و بر روی ستون ها یاخته ها(مکان) قرار داشتند. برای هر یاخته جداگانه میانگین مدت زمان انتظار رخداد بارش ماهانه و سالانه طی بازه ی زمانی مورد پژوهش محاسبه شد و به کمک آزمون آماری t در سطح اطمینان 99 درصد حد بالا و حد پایین میانگین مدت زمان انتظار رخداد بارش برآورد شد. یافته های این پژوهش نشان داد که مدت زمان انتظار رخداد بارش در ماههای مختلف سال بر روی پهنه ی استان کردستان متفاوت است. طی ماههای فروردین و اردیبهشت از فصل بهار هسته های کمینه مدت زمان انتظار در شمال-غرب استان قرار دارند. با شروع فصل گرما و جابه جایی چیدمان سامانه های همدید مدت زمان انتظار رخداد بارش در شمال و شمال شرق استان کوتاهتر می شود. همچنین با شروع فصل پاییز هسته های کمینه ی مدت زمان انتظار به سمت شمال غرب جابه جا می شوند و به تدریج طی ماههای اواخر فصل پاییز و زمستان به سمت بخش های غربی و جنوبی استان جابه جا می شوند. به لحاظ مکانی هسته های کمینه و بیشینه ی مدت زمان انتظار رخداد بارش در تقابل همدیگر قرار دارند. در صورتیکه هسته های کمینه ی مدت زمان انتظار رخداد بارش بر روی غرب استان قرار گرفته باشند، هسته های بیشینه در شرق استان مشاهده می شوند. با جابه جایی هسته های کمینه به سمت شمال شرق، هسته های بیشینه نیز به سمت جنوب غرب استان جابه جا می شوند. همچنین یافت

هوا شناسی زیستی یکی از رشته های وابسته به دانش پزشکی و در برگیرنده چند رشته علمی است که تاثیر رویدادهای هواشناسی را بر زندگی بررسی می کند. از زمان باستان دانشمندان مشغول جمع آوری داده های مربوط به تاثیر آب و هوا و فصول بر انسان بوده اند. بسیاری پدیده های اقلیمی بطور مستقیم بر سلامت انسان موثرند، مانند گردباد، آتش سوزی جنگل ها، خشکسالی و سیل، برخی هم بطور غیر مستقیم با تامین شرایط شیوع بیماری بر سلامت و سطح بهداشت جوامع موثرند. اقلیم حتی بر رفتار انسان نیز تاثیر گذار است. از ایام قدیم دانشمندان جرم شناسی، جامعه شناسی و روانشناسان به تاثیر طبیعت و اوضاع مختلف آن بر وقوع جرم و میزان آن پرداخته اند. بقراط و منتسکیو از قدیمی ترین کسانی بودند که در خصوص آثار حرارت و برودت هوا بر ارتکاب جرم و رفتارهای پرخاشگرانه اظهار نظر کردند. مهمترین اهدافی که در این پژوهش دنبال می شوند، عبارتند از: شناخت نواحی اقلیمی استان کردستان و بررسی ارتباط میان نواحی اقلیمی استان و میزان پرخاشگری در آنها. از دید روانشناسی، پرخاشگری رفتاری است که هدف آن آسیب زدن به دیگران و یا خود با قصد و نیت آگاهانه است. ایده اصلی این پژوهش بررسی این نظریه است که آیا بین عوامل طبیعی و بویژه آب و هوا، با خلق و خو و میزان پرخاشگری افراد ارتباط وجود دارد؟ برای انجام این پژوهش در جهت پهنه بندی اقلیمی استان کردستان از داده های سطحی کلیه ایستگاه های همدید سازمان هواشناسی کشور، مستقر در استان کردستان و همچنین ایستگاه های اطراف استان از زمان تا تاسیس تا سال 2005 بهره گرفته شد (25 ایستگاه). با استفاده از این داده ها 2068 یاخته (به ابعاد تقریبی 7/3*7/3 کیلومتر مربع) در استان کردستان در هر روز به کمک میانیابی به روش کریجینگ برآورد گردید. با انجام تحلیل خوشه ای بر روی این داده ها دو پهنه اصلی اقلیمی در استان کردستان شناسایی شد. ناحیه گرم-مرطوب شامل شهرستان های بانه، مریوان، سروآباد، سنندج، کامیاران و ناحیه سرد-خشک، شامل شهرستان های سقز، دیواندره، بیجار، قروه و دهگلان می باشد. سپس در هر کدام از نواحی به تعداد نمونه های به دست آمده با استفاده از فرمول کوچران(768 نمونه) پرسش نامه باس و پری توزیع و جمع آوری شد. این پرسشنامه یک ابزار خود گزارشی است که شامل 29 عبارت و چهار زیر مقیاس است. در نهایت نتایج حاصل از پرسشنامه ها نیز در

بسیاری از کمیتهای هواشناختی از طریق جریانهای هوا جابجا می شوند. در واقع بادها به دلیل نقشی که در انتقال کمیت های فیزیکی و هواشناختی جو دارند، از اهمیت زیادی برخوردارند. علاوه براین نیروی جنبشی باد به عنوان یکی از منابع نوین و تمام نشدنی انرژی مورد توجه بسیاری از کشورها قرار دارد. این پژوهش با هدف بررسی میزان توان باد در استان کردستان انجام شد. برای انجام آن از داده های متغیرهای سمت و سرعت باد هفت ایستگاه همدید استان کردستان(سنندج، سقز، مریوان، بانه، بیجار، قروه و زرینه اوباتو) و همچنین 21 ایستگاه همدید خارج از مرز سیاسی استان از زمان تاسیس ایستگاههای همدید تا سال 2005 استفاده شد. داده های سمت و سرعت باد ایستگاه های مورد مطالعه(28 ایستگاه همدید) به مولفه های باد مدار و نصف النهاری تبدیل شدند. با استفاده از این داده ها، مقدار باد مداری و نصف النهاری برای 2068یاخته(به ابعاد تقریبی 7/3*7/3 کیلومتر مربع) در استان کردستان در هر روز به کمک میانیابی به روش کریجینگ برآورد گردید. با انجام تحلیل خوشه ای بر روی این داده ها، شش پهنه اصلی باد در استان کردستان شناسایی شد. نتایج نشان داد در هر شش ناحیه، جهت غالب بادها، عمدتاً جنوب غربی است. اما با وجود وسعت کم استان، تفاوت زیادی در سرعت باد دیده شد. بررسی تغییرپذیری سرعت باد در استان کردستان نیز نشان داد که سرعت باد بین 45 تا حداکثر 90 درصد در طول سال نوسان دارد. در ادامه پژوهش، میزان توان باد در سطح استان کردستان به صورت نقشه هایی ارایه شد. نتایج حاصل از برآورد توان باد(با استفاده از سه نوع توربین با شعاع چرخانه 10، 15 و 25 متری) نشان داد که براساس توربین های با شعاع 10 متر حداکثر می توان تا 170 هزار وات بر متر مربع در هر یاخته از استان انرژی تولید نمود. البته تنها مناطق محدودی از استان کردستان(بویژه زرینه اوباتو، قروه و بیجار) توانایی تولید این مقدار انرژی را دارند. براساس توربین های با شعاع چرخانه 15 متری، تقریباً همین ناحیه می تواند تا 370 هزار وات بر متر مربع در هر یاخته از استان انرژی تولید نماید. در نهایت با استفاده از توربین های با شعاع چرخانه 25 متری، می توان تا بیش از 1 میلیون وات بر متر مربع در هر یاخته تولید کرد. اگرچه امکان تولید انرژی در تمام استان وجود دارد، اما تولید انرژی بادی در برخی از بخش های استان کردستان(بخش ه

آگاهی از آسایش اقلیمی، نقش مهمی را در زندگی انسان و فعالیت های او بازی می کند. وضعیت سلامتی انسان ها، گردشگری، تفریح و ورزش در ارتباط مستقیم با آسایش اقلیمی هر مکان است. این پژوهش با هدف شناخت وضعیت آسایش اقلیمی استان آذربایجان غربی انجام شد. میزان آسایش اقلیمی ایستگاه های همدید این استان(ارومیه، خوی، ماکو، مهاباد، پیرانشهر، تکاب و سردشت) با استفاده از داده ای روزانه متغیرهای اقلیمی(دمای هوا، رطوبت نسبی، سرعت باد و ابرناکی) و شاخص های دمای موثر استاندارد(SET*)، دمای معادل فیزیولوژیک(PET) و میانگین رای پیش بینی شده(PMV) تحلیل شد. نتایج این تحقیق نشان داد که براساس شاخص دمای موثر استاندارد، به ترتیب بالاترین مقدار آسایش اقلیمی در طول سال در مهاباد(18 درصد)، سردشت(17 درصد)، ارومیه(17 درصد)، ماکو(17 درصد)، پیرانشهر(16 درصد)، تکاب(16 درصد) و خوی(15 درصد) است. براساس شاخص دمای معادل فیزیولوژیک، به ترتیب بالاترین مقدار آسایش اقلیمی در طول سال در ارومیه(14 درصد)، ماکو(14 درصد)، تکاب(14 درصد)، مهاباد(13 درصد)، سردشت(13 درصد)، خوی(12 درصد) و پیرانشهر(11 درصد) می باشد. همچنین براساس شاخص میانگین رای پیش بینی شده، به ترتیب بالاترین مقدار آسایش اقلیمی در طول سال در ارومیه(15 درصد)، ماکو(15 درصد)، تکاب(15 درصد)، مهاباد(14 درصد)، سردشت(14 درصد)، خوی(13 درصد) و پیرانشهر(13 درصد) است. اگرچه تفاوت بسیار کمی در میزان کلی شرایط آسایش اقلیمی ایستگاه های مورد مطالعه وجود دارد با این حال از نظر توزیع زمانی شرایط آسایش اقلیمی تفاوت هایی در آنها دیده می شود. برای نمونه می توان به ایستگاه تکاب اشاره کرد. در هر سه شاخص تکاب به عنوان سردترین ایستگاه مشخص شده است. در فصل تابستان، بسیاری از بخش های ایران و از جمله استان آذربایجان غربی دوره گرم را طی می کنند با این حال در این زمان، تکاب بالاترین آسایش را نشان داده است. البته ایستگاههایی هم هستند که بالاترین مقدار آسایش اقلیمی آنها در فصل بهار و یا به طور مشترک در پاییز و بهار توزیع شده است. بنابراین آنچه که مشخص است توزیع زمانی آسایش اقلیمی در استان آذربایجان غربی منظم نیست و این می تواند یک توانایی بالقوه باشد. به عبارت دیگر در زمان هایی که یک ایستگاه در شرایط گرم قرار دارد، ایستگاهی دیگر می تواند حالت آسایش، خنک و یا سرد را داشته باشد.

در چند دهه اخیر توجه به توفان های گردوغبار با توجه به تاثیر آن بر تابش امواج کوتاه و بلند نور خورشید و نقشی که در تغییر اقلیم ایفا می کند، بیش از پیش شده است. همان طور که مشهود است، در سال های اخیر کشور ایران به خصوص مناطق غربی و جنوب غربی آن گریبان گیر پدیده ی گردوغبار است. با توجه به اهمیت این پدیده و نقش آن بر فعالیت های انسان، در این تحقیق به پیش بینی وقوع توفان های گردوغبار در شهر سنندج با درنظر گرفتن فاکتورهای هیدروسفر و اتمسفر (جو بالا و جو پایین) پرداخته شد. به منظور بررسی شرایط هیدروسفر، تصاویر ماهواره ی مودیس جهت شناسایی روزهایی که توفان گردوغبار در آن رخ داده در بازه زمانی 2008-2000 و از داده های ذرات معلق بازه زمانی 2009-2012 استفاده شد. سپس، با استفاده از داده های دمایی ایستگاه دمشق واقع در کشور سوریه به عنوان عامل ایجاد توفان گردوغبار شهر سنندج و دریای مدیترانه به عنوان عامل هیدروسفری، اختلاف دمایی بین خشکی و دریا در یک تا چهار روز قبل از وقوع توفان و یک روز بعد از وقوع توفان بررسی شد. برای بررسی شرایط اتمسفر جو بالا با استفاده از داده های فشار تراز دریا، ارتفاع ژئوپتانسیل، رطوبت ویژه، دمای هوا، مولفه های مداری باد و نصف النهاری باد، شرایط سینوپتیک روزهای با توفان گردوغبار و یک تا چهار روز قبل از وقوع توفان بررسی شد. در نهایت جهت پیش بینی وقوع توفان گردوغبار با استفاده از متغیرهای جو پایین، پارامترهای دمای هوا، سرعت باد، جهت باد، رطوبت نسبی و فشار هوای مربوط به ایستگاه دمشق در یک روز قبل از وقوع توفان گردوغباردر شهر سنندج به عنوان ورودی مدل و میزان ذرات معلق شهر سنندج در روز وقوع توفان به عنوان خروجی مدل های رگرسیون چندگانه، شبکه عصبی و سیستم استنتاج فازی مبتنی بر شبکه عصبی (ANFIS) انتخاب گردید. با توجه به نتایج حاصله، اختلاف درجه حرارت بین خشکی های سوریه و دریای مدیترانه در وقوع توفان های گردوغبار در شهر سنندج موثر می باشد و این اختلاف دمایی تا سه روز قبل از وقوع توفان وجود دارد و با رسیدن به روز وقوع توفان افزایش می یابد. در چهار روز قبل از وقوع توفان و روزهای بدون توفان اختلاف دمایی دیده نمی شود. به طور کلی وجود فرود نسبتاً عمیق بر روی شرقی ترین بخش دریای مدیترانه، گسترش هوا از روی مناطق خشک (بیابان های لیبی، مصر، شمال عربستان و عراق)به سوی ایران و

رخداد بارش نیازمند تامین شرایط متعددی است،از جمله وجود رطوبت کافی، هستک ها، واینکه هوا به اندازه کافی سرد شده و دمای آن به زیر نقطه شبنم برسد، به نظر میرسد که باد در تامین تمامی این شرایط نقش اصلی را به عهده دارد.این پژوهش به دنبال یافتن رابطه بین باد و بارش به منظور پیش بینی فصلی و ماهانه بارش های استان کردستان می باشد که با استفاده از روش جداول توافقی در نرم افزارSPSS انجام شد. لازم به توضیح است با توجه به حجم زیاد کار، کیفیت پژوهش بر کمیت آن ترجیح داده شد و از میان ایستگاه های استان کردستان، ایستگاه همدید سنندج به دلیل فراوانی طول دوره آماری و رابطه قوی تر باد و بارش نسبت به سایر ایستگاه های استان کردستان، به عنوان ایستگاه نمونه انتخاب گردید. نتیجه پژوهش نشان میدهد که جهت و سرعت باد بر روی بارش استان کردستان تاثیر گذار است و با توجه به معنا دار بودن رابطه باد و بارش در مقیاس فصلی تاخیری می توان در این مقیاس بارش را پیش بینی نمود.

استان کرمانشاه جزء مناطق خشک و نیمه خشک کشور است که بدلیل ناهمواریها و تفاوت عرض جغرافیایی در آن بارش از شدت زمانی- مکانی متفاوتی برخوردار است. هر چند استان کرمانشاه تداومی بین 1 تا 9 روزه داشته است اما بیشینه بارش و روزهای بارشی استان را بارش های با تداوم کوتاه تامین می کنند. بنابراین رخداد بارش های تداوم طولانی، یک رویداد فرین تلقی می گردد که از تغییرپذیری شدیدی نیز برخوردارند. با توجه به اهمیت بارش بویژه در تامین منابع آب استان کرمانشاه، بررسی نقش تداوم های متفاوت بارش در تامین آن ضروری است. در این تحقیق برای بررسی تداوم روزهای بارشی استان کرمانشاه اطلاعات بارش مربوط به هفت ایستگاه استان را از سازمان هواشناسی تهیه و در نرم افزار مت لب مرتب کرده سپس تداوم ها را بررسی و برای تداوم سه روزه در هر ایستگاه دهک بندی کرده و دهک 2 را نماینده بارش سبک، دهک 5 بارش متوسط و دهک 8 نماینده بارش سنگین قرار داده شد. بعد از بررسی نقشه های slp، hgt، جبهه زایی در تراز 1000 هکتوپاسکال، وزش دمایی و رطوبتی در تراز 500 هکتوپاسکال مشخص شد که هر در سه نوع بارش ناوه تاثیر دارد و در نقشه های فشار تراز دریا زمانی که کم فشار دریای سرخ بر منطقه زبانه کشیده باشد و در روی سیبری و آفریقا پرفشار باشد بارش سنگین و هر وقت واگرایی در منطقه باشد بر اثر زبانه کشیدن پرفشار سیبری یا آفریقا و بعضی اوقات اروپا بارش در حد متوسط و سبک خواهد بود. ولی هر چه ناوه عمیق تر باشد و رطوبت بیشتری جذب کند، کم فشار در منطقه حاکم باشد و وزش دمایی سرد با جبهه زایی همراه باشد بارش بیشتری خواهد داشت و بیشینه بارش مربوط به روزی است که منطقه مورد مطالعه درست در زیر منطقه بیشینه تاوایی یعنی در زیر قسمت شرقی ناوه قرار گیرد و وقتی در قسمت غربی ناوه و کمینه تاوایی واقع شود بارش به حداقل می رسد و مشخص شد که در بارش های سبک بارش بیشتر ناشی از جبهه زایی می باشد و بر اثر کمی عمق ناوه و رطوبت کم و همچنین واگرایی در سطح زمین بارش کم است. با تحلیل خوشه ای مربوط به هر دهک در نرم افزار مت لب و بررسی دندروگرام و تحلیل نقشه های شیب و سایه روشن استان کرمانشاه که در نرم افزار GIS ترسیم شدند مشخص شد که بارش های سبک تحت تاثیر ناهمواری بوده و بارش های سنگین و متوسط ناشی از عرض جغرافیایی می باشد بدین صورت که هر چه عرض جغرافیایی منطقه بیشتر باشد