وحید زمانی

شناسایی ویژگی‌های زیستگاهی گونه‌های حیات وحش، به ویژه گونه‌های در معرض تهدید اهمیت زیادی دارد. کفتار راه راه (Hyaena hyaena) گونه‌ای نزدیک به تهدید بوده و با توجه به رژیم غذایی لاشه خواری آن نقش مهمی در پاکسازی محیط زیست دارد. مدل‌سازی زیستگاه این گونه در حفاظت از آن موثر است. علی‌رغم اهمیت کفتار راه راه تا کنون مطالعه‌ای در مورد مطلوبیت زیستگاه این گونه در استان کردستان انجام نشده است. این در حالی است که در کل ایران نیز مطالعات بسیار کمی انجام شده است. در این پژوهش برای مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه کفتار راه راه از روش بی‌نظمی بیشینه استفاده شد. تعداد 33 نقطه حضور کفتار راه راه در فاصله بهار 1401 تا بهار 1402 با انجام مطالعات میدانی و همکاری کارشناسان ادارات محیط زیست و محیط بانان شهرستان های مختلف و مناطق حفاظت شده استان کردستان ثبت شد. 75 درصد از این داده‌ها جهت یادگیری و 25 درصد برای آزمون تعیین شد. تعداد 11 متغیر زیستگاهی که شامل ارتفاع، شیب، جهت، اقلیم، شاخص تفاضل پوشش گیاهی، تراکم مراتع، تراکم دیم، فاصله از رودخانه، فاصله از مناطق حفاظت شده، فاصله از روستا و فاصله از جاده بودند به همراه نقاط حضور برای انجام مدل سازی وارد نرم افزار مکسنت شدند. ارزیابی کیفیت مدل مطلوبیت زیستگاه در مطالعه حاضر عدد 95/0 بود که نشانگرکیفیت عالی و قابلیت پیش بینی بالای مدل است. نتایج حاصل از مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه کفتار راه راه در استان کردستان نشان داد که متغیرهای زیستگاهی فاصله از مناطق حفاظت شده و تراکم مراتع دارای بیشترین نقش در انتخاب زیستگاه توسط گونه بودند. از مساحت 28979 کیلومتر مربعی استان کردستان، 3477 کیلومتر مربع حائز زیستگاه مطلوبی برای کفتار راه راه است که حدود 12 درصد از کل استان کردستان را شامل می‌شود. همچنین، تعداد 6 لکه زیستگاهی کفتار راه را در استان کردستان شناسایی شد که میزان 42 درصد با مناطق حفاظت شده همپوشی دارد. نتایج حاصل از این پژوهش می‌تواند به مدیریت بهتر زیستگاه کفتار راه راه در استان کردستان کمک شایانی نماید

ترکیبات آلی فرار (VOCs) ترکیباتی هستند که در ساختار خود دارای کربن آلی بوده و دارای چند هزار ترکیب مختلف می باشند. در طی چند دهه گذشته میزان انتشار و درصد آلاینده‌های فرار در هوا افزایش زیادی داشته، به گونه‌ای که این ترکیبات بعد از ذرات معلق در هوا دارای بیشترین درصد آلاینده در هوا می-باشند. بسیاری از ترکیبات آلی فرار به عنوان حلال مورد استفاده قرار می‌گیرند. قرار گرفتن در معرض ترکیبات آلی فرار مانند بنزن، اتیل بنزن، زایلن و تولوئن تاثیرات مضری از نظر بهداشتی بر سلامتی انسان می‌گذارند. هدف از انجام این مطالعه ارزیابی کیفیت هوای داخل ساختمان در برخی از مشاغل از جمله مکانیکی، چاپ‌وتکثیر، چرم‌سازی، پمپ‌بنزین و ترمینال به روش نمونه برداری غیر فعال و برآورد پتانسیل خطرات سلامتی برای کارکنان می‌باشد. این پایش در آبان ماه 1400 در شهرستان سقز به مدت 15روز که برای هر کدام از مشاغل و در سه مکان مختلف از هر شغل در سطح شهر انتخاب و در هر کدام دو نمونه‌ در داخل و دو نمونه در خارج از مکان مربوطه نصب شد. نمونه‌بردار تهیه شده از نظر ساختاری مطابق با استاندارد مورد استفاده در ساخت مدل Passam بود که در آزمایشگاه دانشگاه کردستان تولید شد. جاذب به کار رفته در این نمونه‌بردار کربن فعال بود که دو طرف آن در شیشه نمونه‌بردار توسط استات سلولز پوشانده شده بود. برای بازیابی آلاینده‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها از جاذب بر اساس پیشنهاد NIOSH از حلال دی‌سولفید‌کربن استفاده شد. عصاره استخراج شده به دستگاه گازکروماتوگرافی مجهز به آشکارساز یونیزاسیون شعله‌ای (FID) تزریق و میزان آلاینده سنجیده شد. نتایج نشان داد که میزان همه آلاینده‌ها در سطح شهرستان سقز کمتر از استانداردهای سالانه ایران و WHO بود. نتایج حاصل از آنالیز‌های آماری آزمون شاپیروویلک نشان داد که در مقایسه متغیرهای داخلی و خارجی مشاغل مورد بررسی در مکانیکی غیرنرمال و در چرم‌سازی به غیر از اتیل‌بنزن همه متغیرها غیرنرمال هستند. در پمپ‌بنزین متغیر بنزن و زایلن غیرنرمال و متغیر تولوئن و اتیل‌بنزن نرمال هستند. در چاپ‌وتکثیر همه متغیرها به غیر از بنزن غیرنرمال هستند و در ترمینال متغیر بنزن غیرنرمال و تولوئن نرمال هستند. همچنین نتایج آزمون شاپیروویلک در مقایسه متغیرهای داخلی بین مشاغل مورد بررسی نشان داد که متغیرهای بنزن، تواوئن، اتیل‌بنزن و زایلن غیرنرمال هستند. همچنین این نتایج در مقایسه متغیرهای داخلی هر شغل(BTEX) نشان داد که متغیرهای مکانیکی، پمپ‌بنزین، چاپ‌وتکثیر غیرنرمال و متغیرهای چرم‌سازی و ترمینال نرمال هستند.

چکیده مقدمه:کشور ایران با توجه به ویژگی‌های جغرافیایی که داشته زیستگاه انواع متفاوتی از گونه‌های حیوانی از جمله گرگ خاکستری بوده است. اگرچه وضعیت جمعیتی گرگ‌های خاکستری در کشور در وضعیت بحرانی نیست اما تعارض به زیستگاه این‌گونه سگ‌سان می‌تواند سبب به خطر افتادن وضعیت حفاظتی این‌گونه شود. ازاین‌رو این پژوهش با هدف ارزیابی زیستگاه گرگ خاکستری در منطقه حفاظت‌شده شهر بیجار استان کردستان انجام گرفت. مواد و روش ها: پژوهش پیش رو از نوع کاربردی و روش آن توصیفی و تحلیلی (قیاسی) می‌باشد. برای استخراج شاخص‌ها از مطالعات مختلف در حوزه‌های مرتبط به موضوع استفاده گردید. شاخص‌های استخراج شده شامل 30 شاخص بوده که ازجمله آن می‌توان به مدل رقومی ارتفاع (DEM)، شیب (درصد)، جهت، تراکم پوشش گیاهی (NDVI)، کاربری اراضی، فاصله از طعمه‌ها و... اشاره کرد. محاسبه هم‌بستگی شاخص‌ها و هم‌سنخ دهی لایه‌ها در نرم‌افزار ایدریسی صورت گرفت. پس از بررسی تحلیل هم‌بستگی 15 شاخص نهایی برای مدل مناسب ارزیابی شد. برای مدل‌سازی مطلوبیت زیستگاه‌ها از روش حداکثر بی‌نظمی با کمک نرم‌افزار Maxent version 3.4.4 استفاده شد. یافته ها و نتایج: وضعیت پراکنش گرگ خاکستری نشان میدهد که بخش مرکزی منطقه حفاظت شده بیجار دارای تراکم گرگ خاکستری بیشتر بوده است. بخش های شمالی و جنوبی منطقه حفاظت شده بیجار میزان تراکم گرگ خاکستری در آن کم بوده است. همچنین بخش جنوب شرقی منطقه حفاظت شده بیجار میزان تراکم گرگ خاکستری در آن کم بوده است. متغیر های محیطی از جمله توپوگرافی زمین، طعمه گرگ و ... از جمله عوامل اثر گذار بر زیستگاه های گرگ خاکستری در منطقه حفاظت شده بیجار می باشد. میزان تاثیر گذاری متغیر های توپوگرافی زمین به نسبت سایر متغیر های بیشتر بوده است. چرا که تعداد شاخص بین زیر متغیر ها زیاد بوده است.همچنین نتایج حاصل نشان داد که از مساحت 31769 هکتاری منطقه حفاظت شده بیجار 11955 هکتار آن زیستگاه مطلوبی برای گرگ خاکستری است که برحسب درصد حدود 6/37% از سطح منطقه حفاظت شده بیجار را شامل می شود.

امروزه آلودگی هوای داخل ساختمان و تاثیراتی که می تواند بر سلامتی بگذارد به یکی از نگرانی های مهم در دهه اخیر تبدیل شده است. در محیط های شهری در میان انواع آلودگی های موجود، آلودگی هوای فضاهای سربسته آموزشی، مسکونی و اداری دارای اهمیت بسیار زیادی می باشد. هدف از انجام این مطالعه بررسی سطح آلودگی NO2 در هوای داخل ساختمان (اداری، مسکونی و آموزشی) و بررسی ارتباط آن با هوای محیط بیرون به روش نمونه برداری غیرفعال در شهر کلار واقع در کشور عراق می باشد. نمونه بردار مورد استفاده در این تحقیق از نوع پالمز تیویی و از جنس پلاستیکی (آکریلیک با پلی پروپیلین) بود و تری اتانول آمین به عنوان جاذب استفاده شد. تعداد 370 نمونه در 30 نقطه از شهر، در سه سطح ترافیکی زیاد، متوسط و کم، در دو نوع ساختمان مسکونی و آموزشی، در طبقات اول، دوم و حیاط در دو فصل زمستان و تابستان سال 1400-1399 برداشت شد. جهت انجام کنترل کیفیت و تضمین کیفیت، نمونه های شاهد سفر، آزمایشگاه و محیط به تعداد مورد نیاز ساخته و نصب شد تا از صحت سنجش ها اطمینان حاصل شود. همچنین در 10% از ایستگاه ها به دلیل ارزیابی میزان دقت به روش درصد تفاوت نسبی، سنجش دوبار تکرار شد. بر اساس نتایج به دست آمده می توان اذعان نمود که میانگین غلظت NO2 در کل شهر کلار (به استثنای دو ایستگاه در مناطق پر ترافیک) در محدوده استاندارد قرار دارد. همچنین نتایج بیان می دارند که غلظت NO2 در فصل تابستان در هیچ یک از طبقات با محیط بیرون در کاربری های مسکونی و آموزشی و سطوح سه گانه ترافیک از نظر آماری تفاوت معنی داری ندارند. اما در زمستان بین طبقات اول و دوم با محیط بیرون ساختمان های مسکونی در سطح ترافیک کم و متوسط تفاوت معنی داری در سطح 95 % وجود دارد. بر اساس نتایج مشخص شد که در ساختمان های مسکونی در دو فصل تابستان و زمستان و ساختمان های آموزشی در فصل تابستان میانگین غلظت NO2 در طبقات بالا کمتر از طبقات پایین است. در نهایت پهنه بندی غلظت آلاینده در وضعیت های مختلف نشان داد که الگوی مشخصی از پراکنش را می توان مشاهده نمود که سطوح مختلف ترافیک و تغییر فصل بر روی غلظت آلاینده ها تاثیرگذار بوده است.